Class 5 Dutch

Once you have translated a line of English text, replace the English text with the new translation.
Please do not change the time codes.

Class 5

0:00:01.459,0:00:08.459
» Citaten komen uit de Lipschits vertaling, De Boer,
Hilversum, 1967. - Ondertiteling: C. Bal-A. Verlee. «

0:00:19.289,0:00:24.849
Oké, zo, ik denk dat we misschien kunnen

0:00:24.849,0:00:31.849
beginnen, deze week, met een samenvatting van
het verhaal tot nu toe en het

0:00:32.580,0:00:33.880
document dat ik heb uitgedeeld.

0:00:33.880,0:00:36.710
Ik wil het er over hebben

0:00:36.710,0:00:40.620
omdat ik denk dat het laat zien, de

0:00:40.620,0:00:46.190
interessante manier waarop Marx zijn betoog
opstelt en ons iets vertelt over

0:00:46.190,0:00:48.870
zijn manier van denken.

0:00:48.870,0:00:53.200
Zoals u zich zal herinneren (en je zal het
waarschijnlijk moe zijn vanuit het begin)

0:00:53.200,0:00:56.700
begon Marx met de waren,

0:00:56.700,0:00:59.500
dit is een eenheids-concept.

0:00:59.500,0:01:01.240
Maar hij zegt dan

0:01:01.240,0:01:04.930
dat er differentiatie is binnen die eenheid.

0:01:04.930,0:01:17.770
En die differentiatie gaat om de
gebruikswaarde en ruilwaarde.

0:01:18.870,0:01:21.220
Hij stelde dat

0:01:21.220,0:01:25.180
de meetbaarheid van al die verschillende

0:01:25.180,0:01:29.740
soorten gebruikswaarden zich
ergens moeten bevinden.

0:01:29.740,0:01:36.990
Dus zoekt hij de meetbaarheid
van de arbeidsproductiviteit,

0:01:36.990,0:01:41.050
met name arbeidswaarde,

0:01:41.050,0:01:44.680
arbeidswaarden of sociaal
noodzakelijke arbeidstijd.

0:01:44.680,0:01:47.750
Natuurlijk is de arbeidstijd besteed aan iets

0:01:47.750,0:01:51.080
irrelevant als het geen gebruikswaarde heeft.
Dus koppelt hij terug naar gebruikswaarden.

0:01:51.080,0:01:53.110
Hij deed dit en dan

0:01:53.110,0:01:57.830
is de volgende stap, wat vragen over arbeid.

0:01:57.830,0:02:02.910
Zo krijgen we de discussie over
het verschil tussen concrete arbeid,

0:02:02.910,0:02:08.619
feitelijke gebruikswaarden
en de abstracte arbeid.

0:02:08.619,0:02:13.059
Dus het abstracte en concrete
wordt vervolgens besproken omdat

0:02:13.059,0:02:16.540
deze in relatie staan tot elkaar.

0:02:16.540,0:02:20.999
Natuurlijk, deze twee elementen komen samen

0:02:20.999,0:02:26.509
op het moment van de ruil als een vorm van waarde

0:02:26.509,0:02:32.279
wordt bereikt.
We krijgen dus het ontstaan van een waardevorm.

0:02:32.279,0:02:36.879
Hij onderwerpt dat aan

0:02:36.879,0:02:40.209
een onderzoek en komt alweer
met een interne differentiatie

0:02:40.209,0:02:50.889
tussen gelijkwaardige en relatieve waardevormen,

0:02:50.889,0:02:54.909
die uiteraard uiteindelijk

0:02:54.909,0:03:04.129
een geldvorm produceren (of kristalliseren).

0:03:04.129,0:03:07.379
En die geldvorm is

0:03:07.379,0:03:10.319
een representatie van de waarde.
Het is niet de waarde zelf.

0:03:10.319,0:03:13.659
Het is er een weergave van.

0:03:13.659,0:03:17.479
Hier hebben we dus het echte ding
en hier hebben we de weergave.

0:03:17.479,0:03:20.669
En dit doet Marx praten over

0:03:20.669,0:03:24.249
het fetisjisme dat hieruit ontstaat,

0:03:24.249,0:03:32.919
zodat we materiële relaties tussen mensen krijgen,

0:03:38.039,0:03:45.769
die contrasteren met de sociale relaties,

0:03:45.769,0:03:55.589
door die prijzen tussen de dingen.

0:03:57.519,0:04:00.029
Dit, natuurlijk, voert ons terug naar

0:04:00.029,0:04:04.049
het vraagstuk van de markt.
Hoe doet de markt zijn werk?

0:04:04.049,0:04:09.509
Hoe werkt het marktfetisjisme - hoe verbergt
de markt sociale relaties?

0:04:09.509,0:04:16.839
Zo komen we terug naar de vraag over de markt
en de uitwisseling,

0:04:16.839,0:04:18.930
we kijken meer concreet

0:04:18.930,0:04:30.849
naar de splitsing tussen kopers en verkopers.

0:04:31.639,0:04:35.249
En weer wordt deze relatie bekeken in

0:04:35.249,0:04:38.830
een duidelijk gecompliceerde ruileconomie,

0:04:38.830,0:04:43.710
die relatie moet worden
gemedieerd door het geld.

0:04:43.710,0:04:48.039
Dus krijgen we de laatste schakel in dit deel.

0:04:48.039,0:04:52.949
Maar wat Marx doet is zeggen: 'Wel we moeten
ook kijken naar het geld, dus we komen

0:04:52.949,0:04:58.360
hierop terug en zeggen: ‘oké laten we eens kijken
naar de continuïteit van deze keten,

0:04:58.360,0:05:01.530
wat zeggen we over geld?’
Wel, geld heeft

0:05:01.530,0:05:05.259
een tweevoudig aspect.

0:05:05.259,0:05:12.259
Geld is een maat voor de waarde,

0:05:13.819,0:05:23.139
en het is ook een circulatiemiddel.

0:05:26.070,0:05:28.009
Maar op het einde,

0:05:28.009,0:05:32.379
hebben we Marx die zegt: 'Maar op het einde
van de rit is er maar één soort geld,

0:05:32.379,0:05:34.800
dat is wereldgeld.'

0:05:34.800,0:05:39.330
We moeten dus kijken naar de universele

0:05:39.330,0:05:45.669
vorm van geld, of wereldgeld.

0:05:45.669,0:05:49.870
En die universele vorm van geld bevat,

0:05:49.870,0:06:04.689
opnieuw, een zeer interessante relatie
tussen debiteuren en crediteuren.

0:06:04.689,0:06:09.059
De enige manier waarop deze
universele vorm van geld het

0:06:09.059,0:06:13.660
onderscheid kan overbruggen tussen
geld als circulatiemiddel

0:06:13.660,0:06:15.949
en als waardemeter is doordat

0:06:15.949,0:06:18.319
er een schat is,

0:06:18.319,0:06:21.259
dat er leningen en …

0:06:21.259,0:06:25.050
Dus deze relatie komt naar voren

0:06:25.050,0:06:28.469
en uit deze relatie kristalliseert

0:06:28.469,0:06:38.209
een circulatieproces van het kapitaal.

0:06:40.939,0:06:49.119
Maar deze circulatie van kapitaal
veronderstelt dat

0:06:49.119,0:06:56.009
iemand meer geld zal krijgen op het einde,
dan waarmee het begon.

0:06:56.009,0:06:59.840
En dit vormt dan een contradictie

0:06:59.840,0:07:06.129
tussen de equivalenten van de ruil

0:07:06.129,0:07:13.129
en de niet-equivalenten

0:07:16.689,0:07:23.689
van winst of meerwaarde.

0:07:28.099,0:07:31.590
Hoe zal dat worden opgelost?
Dat zal worden opgelost

0:07:31.590,0:07:34.590
door het vinden van een waar op de markt

0:07:34.590,0:07:38.500
die het probleem kan overbruggen.

0:07:38.500,0:07:44.430
Zo gaan we naar de aan- en verkoop
van arbeidskracht,

0:07:44.430,0:07:52.710
de waar die dit kan doen, arbeidskracht.

0:07:52.710,0:07:56.899
Het kopen en verkopen van de
arbeidskracht op de markt

0:07:56.899,0:08:01.400
laat kapitalisten toe een waar te kopen,
die de capaciteit heeft

0:08:01.400,0:08:05.789
om meer waarde te produceren
dan zij zelf heeft.

0:08:05.789,0:08:07.849
En natuurlijk, wat dit doet

0:08:07.849,0:08:12.300
is het direct introduceren van de hele

0:08:12.300,0:08:22.559
klassenverhouding tussen kapitaal en arbeid.

0:08:22.559,0:08:25.599
Dit is nu Marx' methode

0:08:25.599,0:08:30.500
van weergave en een van de
belangrijkste dingen

0:08:30.500,0:08:37.010
om te onthouden is:
het is niet een causale keten;

0:08:37.010,0:08:40.440
dit is een ontwikkeling van een redenering,

0:08:40.440,0:08:44.800
te beginnen met het eenheids concept van de waar,
het ontwikkelen en het uitbreiden, stap voor

0:08:44.800,0:08:49.030
stap. Zijn doel is, uiteraard,

0:08:49.030,0:08:53.980
om ons te laten zien de aard

0:08:53.980,0:08:57.650
van de kapitalistische productiewijze.

0:08:57.650,0:08:59.090
Dus elk van deze

0:08:59.090,0:09:02.770
stappen neemt je een beetje dieper in het

0:09:02.770,0:09:07.190
begrip hoe het kapitalisme werkt.

0:09:07.190,0:09:11.480
Maar je kunt zien dat het verder gaat,
met andere woorden, het stopt hier niet.

0:09:11.480,0:09:13.120
We hebben klassenstrijd,

0:09:13.120,0:09:16.670
we krijgen een grote splitsing,

0:09:16.670,0:09:22.900
voor een groot deel over het kapitaal tussen
absolute en relatieve meerwaarde.

0:09:22.900,0:09:29.460
En dan gaan we dit veranderen in een dynamiek.

0:09:29.460,0:09:34.310
Dit is, zo je wil, de manier waarop Marx zijn
verhaal brengt,

0:09:34.310,0:09:39.260
of hoe hij zijn verhaal vertelt,
hoe het kapitalisme te begrijpen.

0:09:39.260,0:09:45.290
En, zoals ik zeg, het is een expansieve redenering

0:09:45.290,0:09:49.280
door een reeks interne differentiaties

0:09:49.280,0:09:50.580
- nieuw probleem -

0:09:50.580,0:09:53.060
- meer interne differentiaties.

0:09:53.060,0:09:58.420
En zo het groeit de redenering organisch.

0:09:58.420,0:10:03.940
Het gaat niet steen voor steen,
of causaliteit na causaliteit.

0:10:03.940,0:10:15.070
Het groeit en het is heel interessant
hoe goed het groeit.

0:10:15.070,0:10:19.950
De eerste keer dat ik erachter kwam,
wat er gaande was, vond ik het

0:10:19.950,0:10:25.250
behoorlijk overtuigend. Na een tijdje is dit
zeer nuttig om het zo uit te breiden.

0:10:25.250,0:10:28.890
En het is een zeer kenmerkende methode

0:10:28.890,0:10:34.990
die gedeeltelijk een reflectie is
van zijn onderzoek, maar niet helemaal.

0:10:34.990,0:10:38.150
Het is gedeeltelijk reflectief,

0:10:38.150,0:10:40.150
het onderwerp,

0:10:40.150,0:10:44.090
maar het is vooral een representatietechniek.

0:10:44.090,0:10:47.030
Het is een manier van communiceren

0:10:47.030,0:10:49.680
met een publiek om de kapitalistische

0:10:49.680,0:10:53.220
productiewijze te laten begrijpen.

0:10:53.220,0:10:56.600
Zo moet je dus niet van causaliteit spreken,
die zegt:

0:10:56.600,0:11:00.040
'Dit wordt veroorzaakt door dit,
en dat wordt veroorzaakt door dat.

0:11:00.040,0:11:01.969
Je komt het te begrijpen

0:11:01.969,0:11:04.800
als een geheel, als een eenheid.

0:11:04.800,0:11:08.350
Zoals hij het zegt op
verschillende andere plaatsen:

0:11:08.350,0:11:10.220
We hebben het te begrijpen

0:11:10.220,0:11:15.080
als een biologisch systeem.

0:11:15.080,0:11:18.200
En het organisch begrijpen vereist

0:11:18.200,0:11:21.620
dat we het onderzoeken

0:11:21.620,0:11:23.790
en wij stellen het voor op deze

0:11:23.790,0:11:26.440
bijzondere manier.

0:11:26.440,0:11:32.600
Dit nu zijn de stappen die hij heeft gezet

0:11:32.600,0:11:37.940
in de eerste twee delen van Het Kapitaal

0:11:37.940,0:11:41.280
waar hij vooral de ruil bekijkt.

0:11:41.280,0:11:44.640
Maar zoals we nu weten verlaten we

0:11:44.640,0:11:49.380
die luidruchtige sfeer waar
alles voor de hand liggend is.

0:11:49.380,0:11:51.770
We gaan die wereld verlaten

0:11:51.770,0:11:55.970
van gelijkheid, eigendom, Bentham en al de rest.

0:11:55.970,0:12:00.460
En we gaan binnen het productieproces,

0:12:00.460,0:12:04.350
kijken wat er gebeurt in de productie.

0:12:04.350,0:12:07.810
Nogmaals zal je zien dat wat Marx

0:12:07.810,0:12:11.210
doet een beetje ongewoon is,

0:12:11.210,0:12:16.810
in dit hoofdstuk over het arbeidsproces.

0:12:16.810,0:12:20.230
Bijna altijd in de voorgaande

0:12:20.230,0:12:24.880
hoofdstukken sprak hij over de
categorieën, zeggende:

0:12:24.880,0:12:28.210
'Dit zijn onmiskenbaar bourgeois categorieën'.

0:12:28.210,0:12:32.820
Arbeidswaarde bijvoorbeeld
is een burgerlijke categorie.

0:12:32.820,0:12:35.600
Het is niet een universele categorie.

0:12:35.600,0:12:40.110
Aristoteles kon het niet zien,
omdat in de wereld van slavenarbeid

0:12:40.110,0:12:44.340
de arbeidswaardetheorie van de waarde
onmogelijk kon werken.

0:12:44.340,0:12:46.550
Hij kon het niet zien.

0:12:46.550,0:12:48.700
Dus de arbeidswaardetheorie is

0:12:48.700,0:12:55.700
een conceptueel apparaat dat voortvloeit
uit de praktijk van het burgerlijke tijdperk.

0:12:57.100,0:12:59.870
Opnieuw, en opnieuw benadrukt hij

0:12:59.870,0:13:05.490
dat de categorieën van de politieke economie,
de categorieën zijn die komen uit

0:13:05.490,0:13:10.520
burgerlijke praktijken.
Ze zijn geen universele categorieën,

0:13:10.520,0:13:14.020
ze mogen niet worden beschouwd
als universele categorieën

0:13:14.020,0:13:18.110
voor alle productiewijzen.

0:13:18.110,0:13:23.130
Maar hier gaat hij een zeer
bijzondere en belangrijke

0:13:23.130,0:13:26.010
uitzondering maken op deze stelling.

0:13:26.010,0:13:35.340
Dit werd eerder in Het Kapitaal voorspeld.

0:13:35.340,0:13:45.130
Terug naar [p. 7], zegt hij:

0:13:45.130,0:13:48.639
"Arbeid …" tweederde naar beneden "… Als

0:13:48.639,0:13:53.180
schepper van gebruikswaarden,
in de hoedanigheid van nuttige arbeid,

0:13:53.180,0:13:58.760
is de arbeid dus een van iedere mogelijke
maatschappijvorm onafhankelijke bestaansvoorwaarde

0:13:58.760,0:14:05.330
van de mens, een eeuwige, uit de natuur
voortvloeiende noodzaak om de stofwisseling tussen

0:14:05.330,0:14:11.020
mens en natuur - dat wil zeggen het menselijk
leven zelf - mogelijk te maken."

0:14:11.020,0:14:16.100
Dan een beetje verder zegt hij: "In het
productieproces kan de mens slechts op dezelfde

0:14:16.100,0:14:21.570
wijze te werk gaan als de natuur werkt, dat wil
zeggen slechts de vorm van de stoffen veranderen."

0:14:21.570,0:14:24.480
En dergelijke.

0:14:24.480,0:14:28.810
Wat hij in dit hoofdstuk over
het arbeidsproces doet

0:14:28.810,0:14:31.060
op de eerste tien pagina's

0:14:31.060,0:14:39.990
is spreken over deze universele
voorwaarde van het bestaan.

0:14:39.990,0:14:42.800
We moeten hier heel voorzichtig zijn

0:14:42.800,0:14:48.800
bij het lezen, om het niet te lezen vanuit
burgerlijke categorieën.

0:14:50.260,0:14:53.750
Bourgeois categorieën

0:14:53.750,0:14:57.030
effectief gescheiden:

0:14:57.030,0:15:00.240
historisch gezien was er mens en natuur.

0:15:00.240,0:15:07.240
Natuur en maatschappij, natuur en cultuur,
natuurlijk en kunstmatig.

0:15:07.620,0:15:13.120
Maar dat is een burgerlijke opvatting.

0:15:13.120,0:15:16.310
En Marx zet zijn betoog op
aangaande het arbeidsproces …

0:15:16.310,0:15:22.700
hij doet hetzelfde als wat hij deed bij de waar.
Hij behandelt het als een eenheid.

0:15:22.700,0:15:25.940
En zo is de eerste vraag die je jezelf moet stellen:

0:15:25.940,0:15:32.060
'Is het arbeidsproces natuurlijk
of maatschappelijk?'

0:15:32.060,0:15:36.810
Marx antwoordt:
'Het arbeidsproces is het arbeidsproces.'

0:15:36.810,0:15:44.350
Het is beide, tegelijkertijd.

0:15:44.350,0:15:48.900
Dus moeten we uitgaan van
de stelling van een eenheid.

0:15:48.900,0:15:54.860
Dat metaboolmoment, dat er altijd is,

0:15:54.860,0:15:59.120
is de plaats waar het arbeidsproces actief is.

0:15:59.120,0:16:02.440
Het is een natuurlijk opgelegde noodzaak.

0:16:02.440,0:16:04.860
We kunnen er niet los van.

0:16:04.860,0:16:09.410
We veranderen dingen om ons heen om te leven.

0:16:09.410,0:16:15.140
Daarbij ontwikkelen we allerlei
sociale manieren en sociale aspecten.

0:16:15.140,0:16:18.650
Maar voor Marx in de eerste plaats

0:16:18.650,0:16:24.190
moeten we dit denken als een eenheid.

0:16:24.190,0:16:26.080
Dus zegt hij: “De arbeid

0:16:26.080,0:16:31.080
is in de eerste plaats een proces, dat tussen mens
en natuur plaatsvindt; een proces waarbij de mens

0:16:31.080,0:16:35.280
zijn stofwisseling met de natuur door middel van
zijn eigen activiteit tot stand brengt, regelt

0:16:35.280,0:16:37.540
en controleert."

0:16:37.540,0:16:39.470
En zoals hij zei in de vorige paragraaf:

0:16:39.470,0:16:43.020
"Het arbeidsproces dient dus allereerst

0:16:43.020,0:16:46.000
onafhankelijk van enige bepaalde

0:16:46.000,0:16:51.570
maatschappelijke vorm te worden beschouwd."

0:16:51.570,0:16:55.500
Dan beschrijft hij in zeer algemene termen

0:16:55.500,0:17:01.030
hoe hij dit arbeidsproces opvat.

0:17:01.030,0:17:07.150
"Hij treedt tegenover de natuurstof
zelf als een natuurmacht op.

0:17:07.150,0:17:11.540
De bij zijn lichaam behorende natuurkrachten,
armen en benen, hoofd en handen,

0:17:11.540,0:17:16.120
stelt hij in beweging om zich de natuurstof toe te
eigenen in een vorm,

0:17:16.120,0:17:18.800
die bruikbaar is voor zijn eigen leven.

0:17:18.800,0:17:23.230
Door zodoende de natuur rondom hem
te bewerken en te veranderen,

0:17:23.230,0:17:29.250
verandert hij tegelijkertijd zijn eigen aard."

0:17:29.250,0:17:34.120
Een zeer dialectische stelling die zegt:

0:17:34.120,0:17:39.290
je kan niet jezelf wijzigen
zonder de wereld rond je te wijzigen.

0:17:39.290,0:17:45.780
En je kan niet de wereld om je heen veranderen
zonder tegelijkertijd jezelf te veranderen.

0:17:45.780,0:17:48.490
Met andere woorden: de eenheid ervan,

0:17:48.490,0:17:51.850
ook al is er een opkomende tegenstelling,

0:17:51.850,0:17:55.090
zoals met gebruikswaarde en ruilwaarde,

0:17:55.090,0:18:03.100
de eenheid ervan kan nooit worden verdrongen.

0:18:03.100,0:18:10.650
Die dialectiek van veranderen van jezelf
door middel van het veranderen van de wereld

0:18:10.650,0:18:17.480
en vice versa, die dialectiek is
fundamenteel voor hoe Marx kijkt naar

0:18:17.480,0:18:23.090
de evolutie van de menselijke samenleving
door middel van

0:18:23.090,0:18:27.240
transformaties van de natuur.

0:18:27.240,0:18:30.140
Het zou mij brengen tot uitgesproken

0:18:30.140,0:18:32.500
stellingen als deze, die zeggen:

0:18:32.500,0:18:36.059
Elk ecologisch project is
altijd een sociaal project.

0:18:36.059,0:18:39.020
Alle sociale projecten zijn ecologische projecten.

0:18:39.020,0:18:46.480
Je kan ze niet zien als op een of andere
mannier van elkaar gescheiden.

0:18:46.480,0:18:51.170
Een van de grote problemen die
ontstaan zijn in het burgerlijke tijdperk

0:18:51.170,0:18:55.300
is precies de wijze waarop

0:18:55.300,0:19:01.840
conceptueel en ook door praktijken
in maatschappelijke instellingen

0:19:01.840,0:19:04.200
we steeds meer de natuur

0:19:04.200,0:19:08.780
zijn gaan zien als iets dat daar is
en de maatschappij als iets dat hier is. Dan

0:19:08.780,0:19:12.990
krijgen we allerlei gekke dingen en proberen we
causale lijnen te trekken van het ene naar het andere.

0:19:12.990,0:19:16.799
Laat de natuur dit de mensen doen?

0:19:16.799,0:19:21.160
Laat de mens dit de natuur doen?

0:19:21.160,0:19:25.460
Opnieuw, Marx zou dit willen
benaderen als een eenheid,

0:19:25.460,0:19:28.470
op een organische manier, om proberen te zeggen:

0:19:28.470,0:19:33.730
'Kijk, deze wereld van het arbeidsproces

0:19:33.730,0:19:39.290
is geheel natuurlijk en
maatschappelijk tegelijkertijd.'

0:19:39.290,0:19:42.740
Het is transformerend en voor
zover het transformerend is,

0:19:42.740,0:19:46.720
is het transformatief voor
het zelf en de samenleving

0:19:46.720,0:19:57.200
en transformatief van die andere wereld
die we natuur noemen.

0:19:58.250,0:20:02.820
"Door zodoende de natuur…" gaat hij verder met te
zeggen "…bewerken en te veranderen, verandert hij

0:20:02.820,0:20:06.820
tegelijkertijd zijn eigen aard. Hij brengt de

0:20:06.820,0:20:11.740
sluimerende, potentiële krachten
tot ontwikkeling…"

0:20:11.740,0:20:15.980
Dit is Marx over de manier waarop
we daadwerkelijk de natuur produceren.

0:20:15.980,0:20:19.930
We maken een nieuwe natuur door wat we doen.

0:20:19.930,0:20:24.650
Dingen gebeuren er op grond van wat
we doen op dezelfde manier

0:20:24.650,0:20:30.170
als de dingen gebeuren door
wat bevers en mieren doen,

0:20:30.170,0:20:36.130
allerlei organismen doen.

0:20:36.130,0:20:41.120
"Hij brengt de sluimerende, potentiële krachten tot
ontwikkeling en hij onderwerpt het spel van deze

0:20:41.120,0:20:45.279
krachten aan zijn eigen wil."

0:20:45.279,0:20:48.980
Klinkt een beetje prometheïsch.

0:20:48.980,0:20:51.650
We kunnen het domineren.

0:20:51.650,0:20:55.260
Maar eigen wil, ik denk dat het hier betekent

0:20:55.260,0:20:59.260
dat we hierover beslissingen kunnen nemen.

0:20:59.260,0:21:03.190
We besluiten om dit te doen of niet te doen

0:21:03.190,0:21:09.690
en hoe we besluiten heeft een cruciale betekenis.

0:21:09.690,0:21:15.100
Indien we allemaal besluiten om in SUV’s te
rijden, weten we wat er gebeurt met

0:21:15.100,0:21:20.559
het kooldioxidegehalte in de atmosfeer…
we weten deze dingen.

0:21:20.559,0:21:25.620
Maar we beslissen om in SUV's rijden.

0:21:25.620,0:21:29.970
Als we beslissen om niet in SUV’s te rijden, dan
zouden we misschien een ander resultaat hebben.

0:21:29.970,0:21:34.570
Hier hebben we dus waarover Marx
het heeft met te zeggen:

0:21:34.570,0:21:41.570
'Er is een eigen wil',
en we komen hierop terug in een seconde.

0:21:42.050,0:21:46.770
"We gaan uit van een vorm van arbeid",
zegt hij, "zoals deze

0:21:46.770,0:21:53.110
uitsluitend bij de mensen voorkomt."

0:21:53.110,0:21:57.520
Nu, in zijn vroegere geschriften
doet Marx vaak een beroep op

0:21:57.520,0:22:04.490
een idee genaamd 'soortwezen' (Gattungswesen),
dat ging over

0:22:04.490,0:22:07.090
wie we zijn als soort.

0:22:07.090,0:22:10.080
Wat kunnen we hierover zeggen?

0:22:10.080,0:22:13.070
Bijna zeker nam hij dat idee van Kant,

0:22:13.070,0:22:21.340
die schreef ook uiteenzettingen over het
concept soortwezen in zijn antropologie.

0:22:21.340,0:22:28.620
En natuurlijk zat het ook
in Feuerbachs antropologie.

0:22:28.620,0:22:31.340
De vraag is dus:

0:22:31.340,0:22:36.490
zijn we als soort anders dan andere soorten,
zo ja hoe? We weten dat mieren anders zijn

0:22:36.490,0:22:40.060
dan bevers en bijen en al de rest.

0:22:40.060,0:22:42.920
Wat hij dus doet is dit, hij zegt:

0:22:42.920,0:22:47.039
'We moeten erkennen dat alle soorten

0:22:47.039,0:22:49.400
betrokken zijn in dit proces van

0:22:49.400,0:22:52.130
produceren van de natuur'- als je
het zo wil noemen,

0:22:52.130,0:22:55.670
productie, transformatieve
activiteiten in hun omgeving.

0:22:55.670,0:23:00.060
Maar hij zegt: "De slechtste architect onderscheidt
zich echter al direct van de beste bij doordat

0:23:00.060,0:23:05.279
hij de cellen in zijn gedachten heeft gebouwd
voordat hij ze in werkelijkheid vormde.

0:23:05.279,0:23:09.120
Aan het einde van het arbeidsproces
komt een resultaat

0:23:09.120,0:23:13.970
te voorschijn, dat van het begin af aan in

0:23:13.970,0:23:18.780
de fantasie van de arbeider, dus ideëel reeds
aanwezig was." Dat is mentaal.

0:23:18.780,0:23:23.590
"Niet alleen dat hij een vormverandering van het natuurlijke tot stand brengt, hij realiseert

0:23:23.590,0:23:39.170
in het natuurlijke tevens zijn doel." Menselijke
arbeid heeft, voorafgaand aan de opdracht,

0:23:39.170,0:23:47.540
een bepaald niveau van berekening
en doelgericht denken.

0:23:47.540,0:23:52.570
Nu, dit lijkt opnieuw tegenstrijdig met een aantal
andere citaten van Marx, die je ongetwijfeld hebt

0:23:52.570,0:23:54.860
gehoord, zoals:

0:23:54.860,0:23:59.630
'Bewustzijn komt uit de stoffelijke activiteit.'

0:23:59.630,0:24:02.160
Maar hier zegt hij:

0:24:02.160,0:24:13.080
Het idee gaat vooraf aan de handeling,
het doel vooraf aan de handeling.

0:24:13.080,0:24:17.160
Nogmaals, het is niet moeilijk
deze twee posities te rijmen

0:24:17.160,0:24:24.160
indien je bereid bent dialectisch
in plaats van causaal te denken.

0:24:24.590,0:24:29.320
Een architect begint niet uit het niets,

0:24:29.320,0:24:34.960
een architect gaat uit van een situatie,
van een bepaalde geschiedenis, van een bepaald

0:24:34.960,0:24:41.090
leerproces, van een bepaalde materiële wereld.

0:24:41.090,0:24:45.340
Dus de verbeelding van de
architect wordt uitgeoefend

0:24:45.340,0:24:47.880
op een bepaalde situatie

0:24:47.880,0:24:52.690
gegeven de schat aan ervaring, ontstaan uit

0:24:52.690,0:24:56.880
een leven van activiteit,

0:24:56.880,0:25:02.220
levenslang leren, enz.

0:25:02.220,0:25:05.900
Dus het is niet alsof de
architect begint uit het niets,

0:25:05.900,0:25:13.660
de architecten beginnen - maar er
is daar dat mentale ogenblik

0:25:13.660,0:25:18.679
dat van cruciaal belang is in het arbeidsproces.

0:25:18.679,0:25:22.520
Het moment van concept, ontwerp;

0:25:22.520,0:25:29.270
en we zullen zien dat naar dit moment vaak
zal verwezen worden in wat volgt.

0:25:29.270,0:25:33.530
Maar dat moment betekent niets
tenzij het wordt vertaald in

0:25:33.530,0:25:35.780
iets concreet.

0:25:35.780,0:25:39.809
Er zijn tal van architecten die dromen
over allerlei fantastische dingen,

0:25:39.809,0:25:45.140
maar Marx zegt: 'Wel, dat is irrelevant
totdat u daadwerkelijk iets concreet maakt.'

0:25:45.140,0:25:48.169
En het is in het concreet maken,

0:25:48.169,0:25:55.169
waar je van die materialistische achtergrond
door het mentale moment gaat in

0:25:55.370,0:26:04.430
het concrete arbeidsproces, dat van cruciaal
belang is voor de manier waarop we werken.

0:26:04.430,0:26:08.740
Hij gaat dan nog een stap verder.

0:26:08.740,0:26:11.980
"… zijn doel", zegt hij "een doel dat hij kent, dat

0:26:11.980,0:26:15.700
als een wet zijn wijze van handelen bepaalt en waaraan

0:26:15.700,0:26:20.679
hij zijn wil moet onderwerpen. En deze onderwerping

0:26:20.679,0:26:26.130
is niet een op zichzelf staande handeling. Behalve

0:26:26.130,0:26:30.929
de inspanning van de organen, die werken, is voor de

0:26:30.929,0:26:34.240
gehele duur van de arbeid de aanwezigheid van de
doelbewuste wil - die zich als oplettendheid

0:26:34.240,0:26:38.410
manifesteert - nodig en dit des te meer naarmate die
arbeid door zijn inhoud en door de wijze van uitvoering

0:26:38.410,0:26:43.910
de arbeider minder boeit, hij dus minder van die
arbeid geniet als spel van zijn eigen lichamelijke

0:26:43.910,0:26:48.580
en geestelijke krachten."

0:26:48.580,0:27:06.760
Wat hij hier attaqueert is Fouriers kijk
op het werk als spel, puur spel.

0:27:06.800,0:27:11.350
Marx zegt iets van: 'Het is nooit puur spel.'

0:27:11.350,0:27:13.960
Als we in een project stappen,

0:27:13.960,0:27:18.100
bemerken we na een tijd
dat het project ons meeneemt.

0:27:18.100,0:27:20.300
We moeten het project voltooien.

0:27:20.300,0:27:25.669
We moeten onze wil er ondergeschikt aan maken.

0:27:25.669,0:27:31.890
En soms is dat een zeer moeizaam proces.

0:27:31.890,0:27:36.730
Voor degenen onder u die een
thesis schrijven, zullen weten

0:27:36.730,0:27:39.890
waarover ik het heb.

0:27:39.890,0:27:46.890
De algemene wet is, dat het tien procent inspiratie
is en negentig procent transpiratie.

0:27:47.019,0:27:52.270
Je weet het, je hebt slechts te kijken naar
iemand aan het einde van een thesis die kreunt

0:27:52.270,0:27:55.690
als een gek, zeggende: 'Dit weegt enorm op mij.'

0:27:55.690,0:27:58.080
Het gebeurt mij nog steeds als ik een boek schrijf.

0:27:58.080,0:28:01.200
Ik krijg het - 'Goed idee!'

0:28:01.200,0:28:05.150
Na zes maanden - 'Wel, het is geen slecht idee.'

0:28:05.150,0:28:09.690
Tegen het einde - 'Oh wat een slecht idee was dit!
Waarom kom ik er niet uit. Het komt niet klaar.’

0:28:09.690,0:28:11.960
Al dit soort dingen.

0:28:11.960,0:28:15.929
Marx is, als je wil, wat te bitter om te genieten

0:28:15.929,0:28:20.460
van Fouriers opvatting, dat
al het werk louter spel moet zijn.

0:28:20.460,0:28:25.900
Niet alleen denkt hij dit niet,
hij denkt niet eens dat het zo moet zijn.

0:28:25.900,0:28:32.860
We moeten accepteren dat hiermee een bepaalde
discipline gepaard gaat, zelfdiscipline.

0:28:32.860,0:28:37.550
Waaraan we niet kunnen ontsnappen.

0:28:37.550,0:28:44.860
Tegelijk denk ik dat deze passage zeer

0:28:44.860,0:28:48.800
belangrijk is qua toon.

0:28:48.800,0:28:52.690
Er is iets heel positief aan.

0:28:52.690,0:28:57.660
Er is zelfs iets romantisch aan.
Marx is niet vies van

0:28:57.660,0:29:04.650
romantiek bij gelegenheid, er is iets
nobel met deze onderneming.

0:29:04.650,0:29:08.340
We kunnen dromen, we kunnen ze tot
werkelijkheid maken,

0:29:08.340,0:29:12.070
we kunnen de wereld veranderen,
we kunnen onszelf veranderen,

0:29:12.070,0:29:18.310
we hebben dit type capaciteit,
we hebben dit type krachten.

0:29:18.310,0:29:25.150
En wat Marx betreft, je moet je niet schuldig
voelen over het gebruik ervan.

0:29:25.150,0:29:31.350
Wat je echter voelt is, dat zodra je betrokken bent,
je beter kan door gaan, omdat je niet kan

0:29:31.350,0:29:35.440
starten met een project en het vervolgens los laten.

0:29:35.440,0:29:42.030
Het gaat om discipline te hebben om het te doen.

0:29:42.030,0:29:47.610
Dus dit is als je wil, een fundamenteel argument.

0:29:47.610,0:29:51.760
Maar nogmaals, bemerk, het is een eenheids-argument.

0:29:51.760,0:29:55.740
Er is niets specifiek onnatuurlijks aan.

0:29:55.740,0:30:01.050
Marx denkt niet dat we onnatuurlijk
zijn, omdat we dit doen,

0:30:01.050,0:30:04.019
niet meer dan bijen onnatuurlijk zijn wanneer ze

0:30:04.019,0:30:09.990
korven maken, spinnen webben bouwen en
mieren mierenhopen, bevers dammen, enz.

0:30:09.990,0:30:13.690
Er is geheel niets onnatuurlijks aan dit alles.

0:30:13.690,0:30:17.750
Het is tegelijk zowel natuurlijk als sociaal.

0:30:17.750,0:30:28.460
Maar het is iets dat heel
erg unitair is binnen onze soort.

0:30:28.520,0:30:35.840
Nu, Marx komt niet veel te praten in
Het Kapitaal over de relatie met de natuur.

0:30:35.840,0:30:40.870
En hoe het evolueert in het burgerlijk tijdperk.

0:30:40.870,0:30:45.280
Maar eigenlijk, als je zorgt voor

0:30:45.280,0:30:51.240
eigen conclusies, vindt je dat hij
eigenlijk er heel veel over zegt.

0:30:51.240,0:30:56.690
Op precies dezelfde manier dat de wereld van
gebruikswaarde en ruilwaarde,

0:30:56.690,0:31:01.410
intern aan de waren, een antinomie produceert,

0:31:01.410,0:31:06.670
een tegenstelling, en dan tegen de tijd dat je
bij de geldvorm bent produceert het de

0:31:06.670,0:31:12.059
mogelijkheid van reële ernstige tegenstrijdigheden.

0:31:12.059,0:31:18.110
Zo kan je zien dat de relatie tot
de natuur op dezelfde manier evolueert.

0:31:18.110,0:31:23.330
Er komt een punt waar er
inderdaad een milieucrises kan zijn.

0:31:23.330,0:31:27.410
En Marx wijst enkele keren in Het Kapitaal,
op een paar punten,

0:31:27.410,0:31:32.290
op de mogelijkheid van deze crises.

0:31:32.290,0:31:34.630
Maar wat we gaan zien is,

0:31:34.630,0:31:40.960
een ontwikkeling van het arbeidsproces
onder het kapitalisme,

0:31:40.960,0:31:44.740
die het gaat hebben in een zeer specifieke richting

0:31:44.740,0:31:50.140
waarin inderdaad deze conceptuele
scheiding van de natuur

0:31:50.140,0:31:56.310
van de samenleving erg belangrijk wordt,

0:31:56.310,0:31:59.889
en het wordt antagonistisch.

0:31:59.889,0:32:07.680
En dat onze praktijk ook zo zal worden.

0:32:07.680,0:32:11.460
Dus, als we lezen over de
evolutie van het arbeidsproces,

0:32:11.460,0:32:17.660
moeten we dit in gedachten houden.

0:32:17.660,0:32:24.770
Wat Marx dan doet is algemene commentaar geven op

0:32:24.770,0:32:29.620
dit arbeidsproces, hoe het werkt.

0:32:29.620,0:32:32.259
En hij geeft een beetje analyse van de

0:32:32.259,0:32:35.870
"doelmatige werkzaamheid of de arbeid zelve;

0:32:35.870,0:32:39.360
het voorwerp van de arbeid;
het middel van de arbeid."

0:32:39.360,0:32:43.260
Waar dit universele materiaal voor de
menselijke arbeid vandaan komt.

0:32:43.260,0:32:46.700
En hij geeft er een aantal
voorbeelden van, grondstoffen,

0:32:46.700,0:32:49.470
materialen afkomstig uit de natuur, enz.

0:32:49.470,0:32:54.580
Dan vertelt hij over de arbeidsmiddelen,

0:32:54.580,0:32:58.750
die ook in eerste instantie
toe-eigeningen zijn van de natuur,

0:32:58.750,0:33:02.310
maar die op hun beurt,
zoals hij zegt op [pagina 117]:

0:33:02.310,0:33:07.149
"…wordt de natuur zelf orgaan van zijn activiteit,
een orgaan dat hij aan zijn eigen lichaamsorganen

0:33:07.149,0:33:10.700
toevoegt, waardoor - ondanks de bijbel - zijn
natuurlijke gedaante wordt vergroot.

0:33:10.700,0:33:13.179
Zoals de aarde zijn oorspronkelijke
provisiekamer is, is zij ook

0:33:13.179,0:33:16.580
zijn oorspronkelijk magazijn van arbeidsmiddelen."

0:33:16.580,0:33:28.840
Wij nemen dingen en gebruiken ze als gereedschap.
Wat leidt naar het idee dat we een

0:33:28.840,0:33:32.660
geschiedenis hebben van gereedschap maken.

0:33:32.660,0:33:37.100
Hij citeert Franklin op [p. 118],

0:33:37.100,0:33:42.300
hij hecht er uiteraard veel belang aan,
en we komen er op terug

0:33:42.300,0:33:47.640
als hij zegt: "De economische tijdperken onderscheiden
zich onderling niet door wat gemaakt werd, maar hoe,

0:33:47.640,0:33:51.120
met welke arbeidsmiddelen gewerkt werd.

0:33:51.120,0:33:56.050
De arbeidsmiddelen zijn niet slechts de graadmeters
voor de ontwikkeling van de menselijke arbeidskracht,

0:33:56.050,0:34:05.150
maar ook indicatoren voor de menselijke
verhoudingen waaronder gewerkt wordt."

0:34:05.150,0:34:11.129
Opnieuw zal er een nauwe relatie zijn,
mogelijk een tegengestelde,

0:34:11.129,0:34:17.609
tussen technologie en sociale relaties.
Wat Marx hier aan het doen is, is het vaststellen van

0:34:17.609,0:34:22.609
een algemene menselijke geschiedenis, dat een
gecompliceerde relatie is tussen

0:34:22.609,0:34:29.559
technologische veranderingen en
maatschappelijke relaties.

0:34:29.559,0:34:32.259
Maar we hebben niet alleen te maken
met gereedschap, zoals hij zegt …

0:34:32.259,0:34:38.499
… onderaan de pagina …
wij hebben ook te maken met infrastructuur,

0:34:38.499,0:34:42.629
waarvan veel is gemaakt door arbeid uit het verleden.

0:34:42.629,0:34:46.569
… [p. 119]: "Arbeidsmiddelen van dit soort,
die reeds door arbeid

0:34:46.569,0:34:55.830
tot stand zijn gebracht, zijn bijvoorbeeld
werkplaatsen, kanalen, wegen, enzovoort."

0:34:57.159,0:35:03.930
Dan is er een belangrijke paragraaf: "In het arbeids-
proces brengt de activiteit van de mens met behulp

0:35:03.930,0:35:10.239
van het arbeidsmiddel een van te voren gewenste
verandering van het arbeidsvoorwerp tot stand.

0:35:10.239,0:35:15.679
Het proces eindigt met het product."

0:35:15.679,0:35:19.899
Nu, we hebben vaak gesproken
over de wijze waarop Marx

0:35:19.899,0:35:25.419
vaak terugkomt op de relaties
tussen processen en dingen,

0:35:25.419,0:35:28.249
processen, objecten.

0:35:28.249,0:35:32.879
"Dit product is een gebruikswaarde, een door
verandering van vorm aan menselijke

0:35:32.879,0:35:37.029
behoefte aangepaste natuurstof.

0:35:37.029,0:35:40.729
De arbeid is materie geworden en het voorwerp

0:35:40.729,0:35:43.509
is verarbeid.

0:35:43.509,0:35:46.060
Wat aan de kant

0:35:46.060,0:35:49.479
van de arbeiders in de vorm van beweging…"

0:35:49.479,0:35:52.329
dat is activiteit "…te voorschijn kwam,

0:35:52.329,0:35:57.630
verschijnt nu aan de zijde van het product als
eigenschap van rust, in de vorm van het zijn.

0:35:57.630,0:36:03.829
Hij heeft gesponnen en het product is een weefsel."

0:36:03.829,0:36:09.199
Dit proces-ding …

0:36:09.199,0:36:12.889
Wat is belangrijk, het proces of het ding?

0:36:12.889,0:36:19.640
Nogmaals, je moet nadenken over de twee.
Maar voor Marx is het het arbeidsproces

0:36:19.640,0:36:23.139
waarop hij zich concentreren wil,

0:36:23.139,0:36:30.499
natuurlijk erkennend dat waarde
wordt geobjectiveerd in het ding.

0:36:30.499,0:36:40.069
Objectivering is een onvermijdelijk
aspect van dit proces.

0:36:40.069,0:36:44.539
"Beschouwt men het hele proces…" zegt hij dan
"… vanuit het resultaat,

0:36:44.539,0:36:47.759
het product, dan verschijnen beide, arbeidsmiddel en

0:36:47.759,0:36:55.179
en arbeidsvoorwerp, als productiemiddel
en de arbeid zelf als productieve arbeid."

0:36:55.179,0:37:01.819
Zo krijgen we dan dat eenvoudige onderscheid.

0:37:01.819,0:37:07.959
We hebben dan het probleem van,
hoe de vroegere arbeid te begrijpen,

0:37:07.959,0:37:14.290
omdat elk object dat we zien, alle arbeid er in, uit

0:37:14.290,0:37:19.079
het verleden is, als ik het naar de markt breng.

0:37:19.079,0:37:23.459
Maar hoe 'verleden' is dat verleden?

0:37:23.459,0:37:28.669
We hebben te maken met het feit
dat de voorbije arbeid er vaak in betrokken is,

0:37:28.669,0:37:33.680
belichaamd in de productiemiddelen, die we
vervolgens opnemen in de volgende fase van het

0:37:33.680,0:37:42.709
arbeidsproces en die vervolgens weer betrokken is
bij de volgende fase van het arbeidsproces…

0:37:42.709,0:37:50.429
Dat leidt hem naar een aantal reflecties op:

0:37:50.429,0:37:54.469
Hoe denken we over arbeid uit het verleden?

0:37:54.469,0:37:57.559
Aangezien alle arbeid voorbij is,

0:37:57.559,0:38:00.009
zodra het voorwerp wordt geproduceerd,

0:38:00.009,0:38:09.079
hoe denken we over deze keten van voorbije arbeid?

0:38:10.199,0:38:13.939
Vooral als sommige van deze vroegere arbeid

0:38:13.939,0:38:17.929
verdwijnen in het productieproces.

0:38:17.929,0:38:22.039
De voorbije arbeid in de koolmijnen, die

0:38:22.039,0:38:27.929
ik dan gebruikte als energie om staal te maken.

0:38:27.929,0:38:33.649
De kolen zijn gewoon verdwenen, het zit niet
in het staal, het is verdwenen.

0:38:33.649,0:38:41.459
Maar het is nog steeds vroegere arbeid,
die volgens zijn geschiedenis er is,

0:38:41.459,0:38:44.930
maar er niet materieel is.

0:38:44.930,0:38:53.400
Dit gaat zeer interessante verrekenings-
problemen stellen als we verder gaan.

0:38:57.849,0:39:01.270
En dit leidt hem natuurlijk naar het thema:

0:39:01.270,0:39:04.429
Er is een reeks metamorfosen die zich voordoen

0:39:04.429,0:39:07.439
binnen de fasen van het arbeidsproces.

0:39:07.439,0:39:12.799
Bij elke stap wordt iets nieuws toegevoegd,
gebeurt iets nieuws.

0:39:12.799,0:39:17.630
We moeten het zien als een ketting.
We zouden nu spreken over een productieketen

0:39:17.630,0:39:24.630
en dergelijke, dat inpikt op dat idee.

0:39:30.039,0:39:37.479
Op [p. 121] introduceert hij dan
een zeer belangrijk onderscheid:

0:39:37.479,0:39:42.410
"De arbeid verbruikt zijn stoffelijke elementen,

0:39:42.410,0:39:50.759
(voorwerp en middel), verteert hen
en derhalve is het een consumptieproces.

0:39:50.759,0:39:52.999
Deze productieve consumptie…",

0:39:52.999,0:39:55.569
let op de terminologie: "productieve consumptie",

0:39:55.569,0:40:00.650
"…onderscheidt zich van de
individuele consumptie doordat

0:40:00.650,0:40:05.390
de laatste de producten verteert als
bestaansmiddel van het levende individu,

0:40:05.390,0:40:09.390
de eerste als bestaansmiddel van de arbeid

0:40:09.390,0:40:12.979
van de werkzame arbeidskracht.

0:40:12.979,0:40:19.079
Het product van de individuele
consumptie is dus de consument zelf;

0:40:19.079,0:40:26.079
het resultaat van de productieve consumptie is een
product, dat van de consument te onderscheiden is."

0:40:26.769,0:40:30.359
Dit onderscheid tussen individuele
consumptie en productieve consumptie -

0:40:30.359,0:40:33.069
een gebruikswaarde gaat verdwijnen.

0:40:33.069,0:40:36.459
Waar verdwijnt het?, waarheen gaat het?
Productieve consumptie,

0:40:36.459,0:40:40.690
ze blijft aanwezig op een of andere wijze

0:40:40.690,00:40:47.409
in het productieproces, hetzij materieel of als

0:40:47.409,0:40:52.339
voorbije arbeid belichaamd …

0:40:52.339,0:40:59.339
… continu aanwezig zijnde.

0:40:59.869,0:41:03.859
Onderaan [p. 121] krijgen we
de samenvattende verklaring:

0:41:03.859,0:41:07.529
"Het arbeidsproces,

0:41:07.529,0:41:11.619
… is een doelmatige activiteit om te komen
tot vervaardiging van gebruikswaarden,

0:41:11.619,0:41:15.170
aanpassing van het natuurlijke
aan menselijke behoeften,

0:41:15.170,0:41:21.659
algemene voorwaarde voor de
stofwisseling tussen mens en natuur,

0:41:21.659,0:41:25.749
eeuwige en natuurlijke voorwaarde
van het menselijk leven … "

0:41:25.749,0:41:27.779
een echo van wat hij eerder zei

0:41:27.779,0:41:32.049
"…en daardoor onafhankelijk van iedere
vorm van dit leven, sterker nog:

0:41:32.049,0:41:36.749
aan alle maatschappelijke vormen gemeen.

0:41:36.749,0:41:40.849
Daarom was het niet nodig de arbeider in zijn
verhouding tot de andere arbeiders te plaatsen.

0:41:40.849,0:41:46.219
Het was voor ons voldoende om de mens en zijn arbeid
aan de ene kant te zien en de natuur en zijn stoffen

0:41:46.219,0:41:51.059
aan de andere kant. Zomin men aan de tarwe kan
proeven wie het verbouwd heeft, kan men aan het

0:41:51.059,0:41:54.339
proces zien onder welke voorwaarden
het zich heeft voltrokken:

0:41:54.339,0:41:59.099
onder de wrede zweep van de slavenoppasser
of onder het angstige oog van de kapitalist,

0:41:59.099,0:42:05.440
of Cincinnatus het arbeidsproces verricht
door de bebouwing van zijn lapje grond,

0:42:05.440,0:42:09.889
of de wilde die met een steen een wild beest velt."

0:42:09.889,0:42:16.949
Het arbeidsproces kan op deze wijze
metabolisch beschreven worden.

0:42:16.949,0:42:21.479
Maar nu moeten we specifiek
kijken hoe het arbeidsproces

0:42:21.479,0:42:26.609
werkt onder het kapitalisme.

0:42:26.609,0:42:29.279
Plotseling, op [p. 122]

0:42:29.279,0:42:36.279
draait hij zich om en zegt: "Laten we terugkeren
tot onze kapitalist in spé."

0:42:36.519,0:42:39.859
De kapitalist koopt arbeidskracht.

0:42:39.859,0:42:42.869
Aanvankelijk koopt de kapitalist

0:42:42.869,0:42:49.229
de arbeidskracht die op de markt
gevonden wordt, wat dat ook is.

0:42:49.229,0:42:53.080
We hebben het niet over geschoolde arbeidskracht,
we hebben het over

0:42:53.080,0:42:58.359
wat er ook aanwezig mag zijn.

0:42:58.359,0:43:02.239
En met het kopen van arbeidskracht, zet de kapitalist

0:43:02.239,0:43:07.529
die arbeidskracht aan het werk.
En er zijn twee voorwaarden:

0:43:07.529,0:43:11.559
Ten eerste - de arbeider werkt
onder de controle van de kapitalist

0:43:11.559,0:43:14.549
aan wie zijn arbeid toebehoort.

0:43:14.549,0:43:18.479
De contractuele relatie is:

0:43:18.479,0:43:22.179
Ik verkoop mijn arbeidskracht aan de kapitalist.

0:43:22.179,0:43:27.119
De kapitalist neemt die arbeidskracht
op in de fabriek en zegt:

0:43:27.119,0:43:31.499
'Uw arbeidsvermogen is nu van mij,
je moet mijn instructies naleven

0:43:31.499,0:43:37.440
en doen wat ik zeg wat de arbeid betreft.'

0:43:37.440,0:43:40.060
Dat is de contractuele voorwaarde.

0:43:40.060,0:43:42.229
De tweede voorwaarde is deze:

0:43:42.229,0:43:47.179
"…het product is eigendom van de kapitalist
en niet van de directe producent,

0:43:47.179,0:43:53.039
de arbeider."

0:43:53.039,0:44:01.599
Nu, dit is natuurlijk een interessante
schending van Lockes zienswijze,

0:44:01.599,0:44:10.259
dat privé-eigendom voortkomt uit de
manier waarop mensen arbeiden,

0:44:10.259,0:44:16.199
hun arbeid belichamen in het land,
en daarom van hen is.

0:44:16.199,0:44:23.239
Dus Lockes visie is dat privé-eigendom,
en de rechten op bezit,

0:44:23.239,0:44:28.599
wat men ook produceert, van cruciaal belang is.

0:44:28.599,0:44:33.929
Maar zo is de regel hier niet.
Het is een heel andere regel.

0:44:33.929,0:44:35.400
Hij zegt: "Vanaf het ogenblik waarop hij de

0:44:35.400,0:44:38.799
werkplaats van de kapitalist binnentrad,
behoorde de gebruikswaarde van zijn arbeidskracht

0:44:38.799,0:44:43.189
- dus haar gebruik, de arbeid - aan de
kapitalist. Door de koop

0:44:43.189,0:44:49.210
van de arbeidskracht heeft de kapitalist
de arbeid zelf als levende giststof … "

0:44:49.210,0:44:55.539
Nogmaals, dit idee van arbeid
als vormgevend vuur.

0:44:55.539,0:45:03.539
"…met de dode vormingselementen, die hem
eveneens toebehoren, tot één geheel gemaakt."

0:45:03.539,0:45:08.599
Dus hij consumeert de arbeidskracht.
De kapitalist consumeert de arbeidskracht,

0:45:08.599,0:45:17.489
én de productiemiddelen,
én het product behoort aan de kapitalist.

0:45:19.159,0:45:26.159
Wat ons brengt naar het tweede deel:
"De vorming van meerwaarde".

0:45:27.369,0:45:30.119
Naar wat is de kapitalist op zoek

0:45:30.119,0:45:34.439
in dat proces van samenvoegen van

0:45:34.439,0:45:38.119
arbeidskracht en productiemiddelen

0:45:38.119,0:45:40.649
in het arbeidsproces?

0:45:40.649,0:45:44.309
De kapitalist, zegt Marx,

0:45:44.309,0:45:49.289
"…wil een waar produceren, waarvan de waarde
groter is dan de waardesom van de waren, die voor

0:45:49.289,0:45:51.819
haar productie nodig waren:

0:45:51.819,0:45:55.150
de productiemiddelen en de arbeidskracht,
waarvoor hij op de

0:45:55.150,0:46:01.079
warenmarkt zijn goed geld voorschoot. Hij wil niet
slechts een gebruikswaarde produceren maar een waar,

0:46:01.079,0:46:09.759
niet slechts gebruikswaarde, maar waarde en
niet slechts waarde maar meerwaarde."

0:46:09.759,0:46:18.660
Dus de kapitalistische verenigt,
zoals Marx het stelde,

0:46:18.660,0:46:23.299
het arbeidsproces en het proces van waardecreatie

0:46:23.299,0:46:27.970
in het productieproces.

0:46:27.970,0:46:39.489
Er is dus een nieuwe eenheid
die de kapitalist creëert in de fabriek.

0:46:40.789,0:46:48.699
Wat volgt is dan een bespreking over
hoe de waarde te begrijpen

0:46:48.699,0:46:53.640
die wordt geproduceerd in dit proces.

0:46:53.640,0:46:59.389
We moeten eerst een consideratie doen
van alle vorige arbeid

0:46:59.389,0:47:06.389
die opgenomen is in de productiemiddelen.

0:47:06.910,0:47:10.949
En zoals hij zegt op [p. 124-125]:

0:47:10.949,0:47:17.689
"Alle arbeid die in het garen zit opgesloten,
is arbeid uit het verleden.

0:47:17.689,0:47:22.489
Het doet er helemaal niets toe dat de arbeidstijd,
nodig voor de productie van de

0:47:22.489,0:47:26.040
vormingselementen, van een vroegere datum is
dan de arbeid, die in het slotproces,

0:47:26.040,0:47:29.919
het spinnen, direct werd aangewend.

0:47:29.919,0:47:33.769
En op dezelfde…", besluit hij, "…de arbeidstijd
beschouwen, die is vervat in het arbeidsmateriaal

0:47:33.769,0:47:39.689
en in de arbeidsmiddelen, dus alsof die arbeidstijd
in een vroeger stadium van het spinproces,

0:47:39.689,0:47:47.639
werd besteed, vóórdat werd begonnen aan de
laatste vorm van arbeid, het spinnen."

0:47:47.639,0:47:53.150
Hetzelfde geldt voor machines,

0:47:53.150,0:47:56.869
spinnewielen, enz.

0:47:56.869,0:48:00.869
Maar nogmaals, we hebben hier een voorwaarde.

0:48:00.869,0:48:04.849
Dat de vorige arbeid een
maatschappelijk noodzakelijke arbeid was,

0:48:04.849,0:48:10.739
het spinnewiel moet sociaal

0:48:10.739,0:48:16.569
noodzakelijk geweest zijn. Hij gebruikt het
voorbeeld van een gouden spinnewiel

0:48:16.569,0:48:19.039
en dat is moeilijk. Want je moet gaan werken
alsof de waarde van het spinnewiel

0:48:19.039,0:48:21.619
de waarde is die je gaat moeten opbrengen

0:48:21.619,0:48:28.619
afhankelijk van de maatschappelijk noodzakelijke
arbeidstijd opgenomen in het spinnewiel.

0:48:34.309,0:48:38.979
Dus het arbeidsproces wordt op deze manier
aan het werk gezet

0:48:38.979,0:48:41.219
met het opnemen van de vorige arbeid,

0:48:41.219,0:48:50.629
de waarde van vroegere arbeid
wordt aan het werk gezet.

0:48:50.629,0:48:59.769
En de waarde zal de waarde zijn
die de arbeid toevoegt

0:48:59.769,0:49:06.609
aan de waarde van de vorige arbeid
die zit in de productiemiddelen.

0:49:06.609,0:49:09.619
Maar als we een betrekkelijk
eenvoudige berekening maken,

0:49:09.619,0:49:13.019
op [p. 126] onderaan,

0:49:13.019,0:49:16.449
hij gaat door deze kleine passage en zegt:
'Wel, je weet,

0:49:16.449,0:49:20.729
je kan op deze manier door de berekening gaan
en waar je op uit komt, is dat

0:49:20.729,0:49:23.089
er geen meerwaarde is…’

0:49:23.089,0:49:27.089
"Onze kapitalist staat perplex. De waarde van het
product is gelijk aan de

0:49:27.089,0:49:29.089
waarde van het voorgeschoten kapitaal.

0:49:29.089,0:49:33.869
De voorgeschoten waarde is niet toegenomen,
heeft geen meerwaarde opgebracht

0:49:33.869,0:49:39.099
en het geld is dus niet in kapitaal veranderd."

0:49:39.099,0:49:43.549
Dan gaat de kapitalist door een boel argumenten:

0:49:43.549,0:49:46.999
'Dit is verkeerd,

0:49:46.999,0:49:50.309
ik overweeg eerst mijn onthouding;

0:49:50.309,0:49:54.489
dan heb ik mij onthouden van een goed leven,

0:49:54.489,0:49:58.079
van het consumeren van mijn geld.
Ik investeerde het,

0:49:58.079,0:50:03.999
verdien ik dan niet wat in ruil hiervoor?

0:50:03.999,0:50:07.659
Is er dan geen reden waarom ik

0:50:07.659,0:50:12.309
niet nog wat meer geld zou krijgen
op grond van mijn onthouding?’

0:50:12.309,0:50:14.309
En eigenlijk de hele

0:50:14.309,0:50:18.409
discussie over de 'protestantse ethiek',
onthouding, enz., heeft een

0:50:18.409,0:50:23.749
belangrijke rol gespeeld in de hele geschiedenis
van denken, hoe mensen dachten over kapitalisme…

0:50:23.749,0:50:29.589
'Ja, het was een terugkeer naar onthouding!'

0:50:29.589,0:50:33.289
Het tweede punt - hij zegt:

0:50:33.289,0:50:37.890
'Wel, eigenlijk voorzie ik in werkgelegenheid.

0:50:37.890,0:50:44.299
Verdien ik niet iets voor dit verstrekken
van werkgelegenheid aan de mensen?'

0:50:44.299,0:50:48.139
Ik had deze redenering gewoonlijk
met mijn moeder. Ik zegde:

0:50:48.139,0:50:50.829
'Laten we de kapitalisten afschaffen’,
en ze zou zeggen:

0:50:50.829,0:50:53.829
'Wel, wie zou dan iedereen werk geven,
als je geen kapitalisten hebt?'

0:50:53.829,0:50:56.769
Ik: 'Er zijn genoeg andere
manieren om dit te doen.'

0:50:56.769,0:50:59.829
'Nee, nee we hebben kapitalisten nodig om mensen
in dienst …’ De hele tijd. Je weet gewoon …

0:50:59.829,0:51:02.089
'Ze zijn erg belangrijk,

0:51:02.089,0:51:06.499
hoe meer van hen, hoe beter', zei ze,
het maakte me gek;

0:51:06.499,0:51:09.779
…onmogelijk om voorbij die logica te komen.

0:51:09.779,0:51:14.779
Het derde argument is: 'Wel, ik werkte hard,

0:51:14.779,0:51:19.079
ik heb hard gewerkt. Ik bedoel … het was niet zo
dat ik daar zat met mijn voeten omhoog.

0:51:19.079,0:51:23.799
Ik heb hard gewerkt, in het opzetten van dit
productieproces. Ik deed al deze dingen.'

0:51:23.799,0:51:27.119
Wat we hier vergeten, is eigenlijk

0:51:27.119,0:51:31.829
dat de kapitalisten zich meestal tweemaal betalen.

0:51:31.829,0:51:36.759
In de mate dat ze werken betalen
zij zelf de managersvergoeding.

0:51:36.759,0:51:40.809
Ze betalen zichzelf als managers.

0:51:40.809,0:51:47.809
Zij nemen vervolgens daadwerkelijk een rendement
op het kapitaal dat zij voorschoten.

0:51:48.449,0:51:53.619
Nu, kleine ondernemers doen dit niet.
Zij halen dit duidelijk door elkaar.

0:51:53.619,0:52:00.429
Maar zeker in de grote bedrijven,
krijg je deze dubbele situatie,

0:52:00.429,0:52:06.359
u krijgt een vergoeding
met dan er nog iets anders bovenop.

0:52:06.359,0:52:10.019
De eenvoudigste manier om er naar te kijken,
dat is het verschil tussen

0:52:10.019,0:52:17.019
het management salaris dat een CEO krijgt,
en wat ze krijgen aan aandelenopties;

0:52:18.099,0:52:22.330
wat veel te maken heeft met, je weet wel,
hoeveel meerwaarde je hebt weten te maken …

0:52:22.330,0:52:25.199
denkbeeldig heb je het gemaakt,
zelfs als u het niet hebt gedaan,

0:52:25.199,0:52:32.199
in de korte tijd dat u CEO was.

0:52:32.279,0:52:39.049
Dus de kapitalist neemt al dit
soort argumenten tezamen.

0:52:39.049,0:52:42.689
Marx spot met deze drie argumenten en zegt:

0:52:42.689,0:52:49.939
'Wel, het zijn niet echt serieuze argumenten.'

0:52:49.939,0:52:56.359
Hij gaat dan verder met zeer expliciet te
praten over wat er gebeurt;

0:52:56.359,0:53:03.359
de sleutelpassages staan op [p. 129 en p. 130].

0:53:03.909,0:53:07.199
Hij zegt: "Laten ons de zaak eens verder bekijken.

0:53:07.199,0:53:10.839
De dagwaarde van de arbeidskracht
bedroeg 3 shilling, … "

0:53:10.839,0:53:13.759
Herinner je, de waarde van de arbeidskracht
wordt bepaald door

0:53:13.759,0:53:18.309
de waarde van de waren die nodig zijn om de
arbeider te voorzien bij een gegeven levensstandaard,

0:53:18.309,0:53:26.129
dat is drie shilling in de boekhouding van Marx.

0:53:26.129,0:53:31.329
En die drie shilling kan gecreëerd
worden in een halve dag arbeid.

0:53:31.329,0:53:35.899
Hij zegt: "De omstandigheid dat een halve
arbeidsdag nodig is om de arbeider

0:53:35.899,0:53:42.179
24 uur lang te onderhouden, verhindert hem
geenszins een hele dag te werken.

0:53:42.179,0:53:46.289
De waarde van de arbeidskracht
en de door haar gevormde waarde

0:53:46.289,0:53:51.440
in het arbeidsproces zijn dus
twee verschillende grootheden.

0:53:51.440,0:53:56.649
Dit waarde verschil had de kapitalist
voor ogen toen hij de arbeidskracht kocht.

0:53:56.649,0:54:00.150
Haar nuttige eigenschap garen of laarzen te maken

0:54:00.150,0:54:03.989
was slechts een

0:54:03.989,0:54:09.619
noodzakelijke voorwaarde,
omdat arbeid in nuttige vorm; …

0:54:09.619,0:54:14.649
Beslissend was echter de specifieke gebruikswaarde
van deze waar om

0:54:14.649,0:54:19.830
bron van waarde te zijn

0:54:19.830,0:54:22.499
en van méér waarde dan zij zelf bezit.

0:54:22.499,0:54:26.780
Deze bijzondere dienst
verwacht de kapitalist van haar.

0:54:26.780,0:54:32.890
En hij gaat overeenkomstig de eeuwige
wetten van de warenruil te werk.

0:54:32.890,0:54:37.369
Zoals de verkoper van iedere andere waar
realiseert de verkoper van de arbeidskracht

0:54:37.369,0:54:41.909
inderdaad de ruilwaarde en
staat hij de gebruikswaarde af."

0:54:41.909,0:54:50.140
Herinner je de laatste keer, dat we arbeid
in de W-G-W kringloop vermelden.

0:54:50.140,0:54:57.880
De arbeider verkoopt zijn arbeidskracht
om waren te kopen om te leven.

0:54:57.880,0:55:02.939
Er is geen overtreding van deze ruilwet.

0:55:02.939,0:55:05.880
Bovenaan [p. 130] zegt Marx: "Alle voorwaarden van

0:55:05.880,0:55:09.420
het probleem zijn opgelost en de
wetten van de warenruil werden

0:55:09.420,0:55:11.730
op geen enkele wijze geschonden.

0:55:11.730,0:55:14.609
Men ruilde equivalent tegen equivalent. Als

0:55:14.609,0:55:18.369
koper betaalde de kapitalist
iedere waar tegen haar waarde:

0:55:18.369,0:55:22.519
katoen, spinnewiel, arbeidskracht.

0:55:22.519,0:55:29.519
Daarna deed hij wat iedere andere koper van
waren doet: hij consumeerde de gebruikswaarde."

0:55:29.689,0:55:34.489
Hij gaat dan door met terug te verwijzen naar een
hele reeks van zaken die hij eerder heeft gezegd.

0:55:34.489,0:55:38.660
"Deze hele beweging, de omzetting van zijn
geld in kapitaal, vond tegelijkertijd

0:55:38.660,0:55:42.289
wel en niet binnen de sfeer van de circulatie."

0:55:42.289,0:55:47.209
Herinner je de echo op [pp. 106-107].

0:55:47.209,0:55:50.939
In de volgende passage vertelt
hij over de magische eigenschappen;

0:55:50.939,0:55:54.260
herinner je de gans die op magische
wijze zijn gouden eieren legt.

0:55:54.260,0:55:56.579
Wel, hier zie je het geheim ervan;

0:55:56.579,0:56:02.249
hoe het komt dat "… waarde die een eigen
meerwaardeproces kan uitvoeren…" verschijnt als

0:56:02.249,0:56:10.249
"…een monster met een ziel, dat begint te
'werken', alsof het van liefde bezeten was."

0:56:10.629,0:56:15.309
En dit alles gebeurt omdat

0:56:15.309,0:56:19.859
je de arbeiders hun arbeidskracht hebt

0:56:19.859,0:56:25.189
voor een tijd en je stelt de arbeider aan het werk,

0:56:25.189,0:56:29.509
na drie of zes uur, of wat het ook is dat ze het
equivalent van hun waarde hebben gereproduceerd,

0:56:29.509,0:56:33.899
werk je dan voor nog eens zes uur.

0:56:33.899,0:56:37.159
Dat is je meerwaarde.

0:56:37.159,0:56:40.769
Wat natuurlijk leidt naar de vraag:

0:56:40.769,0:56:45.599
'Wel, waarom stoppen de mensen niet
met werken na zes uur?'

0:56:45.599,0:56:48.859
Wel, er zal een klassenstrijd zijn over de werkdag;

0:56:48.859,0:56:52.169
om voor de hand liggende redenen
wil de kapitalist hem

0:56:52.169,0:56:56.169
twaalf uur laten werken, niet zes uur.

0:56:56.169,0:56:59.169
Het andere probleem is de manier
waarop dit georganiseerd is,

0:56:59.169,0:57:02.350
het is erg moeilijk om het moment te zien

0:57:02.350,0:57:09.350
waar de reproductie van
de arbeidskracht is bereikt.

0:57:10.749,0:57:13.249
Zo hebben we de vraag beantwoord:

0:57:13.249,0:57:17.409
'Waar komt de ongelijkheid vandaan?'

0:57:17.409,0:57:21.579
En dit is misschien een goed punt
voor een onderbreking.

0:57:21.579,0:57:25.129
Een laatste punt is, dat Marx terug zal komen op

0:57:25.129,0:57:30.849
de definitie van 'maatschappelijk noodzakelijk',
dat hij uitlegt op [p. 131].

0:57:32.899,0:57:35.089
'Maatschappelijk noodzakelijk’ betekent:

0:57:35.089,0:57:39.089
"De arbeidskracht moet functioneren
onder normale voorwaarden."

0:57:39.089,0:57:42.799
Wat die 'normale voorwaarden' ook zijn.
"Een andere voorwaarde", zegt hij

0:57:42.799,0:57:46.839
"is het normale karakter
van de arbeidskracht zelf."

0:57:46.839,0:57:52.499
Natuurlijk hangt dit sterk af van de betrokken
bedrijfstak waarin u werkt.

0:57:52.499,0:57:56.569
Dan introduceert hij iets
waarvan ik denk dat het later nogal

0:57:56.569,0:57:59.569
belangrijk is, maar het glipt hier binnen.

0:57:59.569,0:58:06.669
"Deze kracht moet met de gebruikelijke gemiddelde mate
van inspanning, met de maatschappelijke gebruikelijke

0:58:06.669,0:58:09.899
graad van intensiteit worden aangewend."
Marx gebruikt niet vaak de term intensiteit.

0:58:09.899,0:58:13.899
Het kwam maar een paar keer voor.
Maar je kijkt beter uit,

0:58:13.899,0:58:18.339
omdat het de redenering binnen glipt en
later meer betekenis krijgt.

0:58:18.339,0:58:23.369
Dus de kwestie van intensiteit is betekenisvol.

0:58:23.369,0:58:26.790
Natuurlijk introduceert hij dan een idee dat

0:58:26.790,0:58:29.199
veel later zal gemaakt worden,

0:58:29.199,0:58:33.720
als hij praat over de manier waarop de kapitalist
"… arbeidskracht voor een bepaalde tijdsduur

0:58:33.720,0:58:36.189
heeft gekocht. Hij staat er op
te krijgen wat hem toekomt."

0:58:36.189,0:58:38.269
De kwestie van het recht komt in het spel.

0:58:38.269,0:58:40.789
"Hij wil niet bestolen worden.

0:58:40.789,0:58:43.949
Ten slotte - en hiervoor heeft onze kapitalist
zijn eigen strafwetgeving ingevoerd -

0:58:43.949,0:58:50.309
mag geen ondoelmatig gebruik van grondstof en
arbeidsmiddelen plaats vinden …"

0:58:53.559,0:58:58.819
Op [p. 132] denk ik dat wat hij doet
is gewoon, dit zeggen:

0:58:58.819,0:59:04.130
"Als eenheid van arbeidsproces
en proces van waardevorming

0:59:04.130,0:59:08.029
is het productieproces van waren;

0:59:08.029,0:59:12.439
als eenheid van arbeidsproces en proces van
meerwaardevorming is het productieproces

0:59:12.439,0:59:17.979
het kapitalistische productieproces, de
kapitalistische vorm van de productie van waren."

0:59:17.979,0:59:25.860
Dus nogmaals maakt hij onderscheid tussen de
kapitalistische vorm van warenproductie

0:59:25.860,0:59:30.269
en de bijzondere soort eenheid,
die wordt vastgelegd in die vorm;

0:59:30.269,0:59:36.349
die natuurlijk de eenheid is van
arbeidsproces en meerwaardeproductie.

0:59:36.349,0:59:42.599
Hierover gaat het allemaal.
De evolutie van het arbeidsproces

0:59:42.599,0:59:48.660
in het kapitalisme gaat heel veel
om het behoud van die eenheid;

0:59:48.660,0:59:54.130
niet enkel om de productie.

0:59:54.130,0:59:58.209
Dan komt hij terug op de

0:59:58.209,1:00:03.009
beladen kwestie van vaardigheden op [pp. 132-133].

1:00:03.009,1:00:07.279
Waar hij zegt: 'Weet je, we moeten ook begrijpen

1:00:07.279,1:00:13.899
dat in het arbeidsproces er mensen met verschillende
vaardigheden zijn. Wat betekent vaardigheid?'

1:00:13.899,1:00:19.869
Hij wijst er dan op dat veel van die
definities vrij arbitrair zijn.

1:00:19.869,1:00:27.959
Eigenlijk is het een lange geschiedenis van
definities van vaardigheden, waarbij

1:00:27.959,1:00:33.019
de definitie niets te maken heeft met de
werkelijke aard van het arbeidsproces.

1:00:33.019,1:00:38.739
Bijvoorbeeld in Frankrijk, in de negentiende eeuw, als
vrouwen het konden, was het per definitie ongeschoold;

1:00:38.739,1:00:41.039
punt.

1:00:41.039,1:00:45.489
Zodra men vrouwen introduceert werd het plotseling
ongeschoold. Dit is de reden waarom

1:00:45.489,1:00:52.999
zo veel anarchisten als Proudhon,
anti-vrouw waren in de werkplaats.

1:00:52.999,1:00:57.059
Sterk tegen de werkgelegenheid
van vrouwen, dus de anarchist

1:00:57.059,1:01:00.159
Proudhon dacht dat vrouwen niet
thuis horen in de werkplaats.

1:01:00.159,1:01:05.219
In feite spleet de Eerste Internationale
op de vraag of vrouwen

1:01:05.219,1:01:08.989
welkom waren in de tewerkstelling, of niet waren.

1:01:08.989,1:01:12.359
Proudhons anarchistische vleugel zei:
'Nee, ze zijn niet welkom.'

1:01:12.359,1:01:19.249
Maar dat had veel te maken met
het feit dat de basis van

1:01:19.249,1:01:23.239
Proudhons beweging er een was van vakmannen.

1:01:23.239,1:01:26.629
En ze wisten heel goed dat zodra vrouwen werden
geïntroduceerd in de werkplaats

1:01:26.629,1:01:29.440
hun werk (de geschoolde vakmensen)
ongeschoold zal worden genoemd.

1:01:29.440,1:01:31.379
En zij zullen serieus …

1:01:31.379,1:01:34.790
Er was dus een definitie van een sociaal proces,
dat heel belangrijk was.

1:01:34.790,1:01:37.079
Dus Marx vermeldt dat wat…

1:01:37.079,1:01:42.229
als hij praat over: "… ten dele op de meer
hulpeloze toestand …” dit is de voetnoot. Zoals

1:01:42.229,1:01:49.229
hij zegt: "Het onderscheid tussen hoger en eenvoudige
arbeid … berust ten dele op loutere illusies …

1:01:49.339,1:01:52.219
… op verschillen die reeds lang niet meer

1:01:52.219,1:01:57.979
reëel … ten dele op de meer hulpeloze toestand
van bepaalde delen van de arbeidersklasse, …"

1:01:58.309,1:02:00.940
Maar dan is er het probleem,

1:02:00.940,1:02:06.389
wat doe je met de situatie van de zeer productieve,
geschoolde arbeid,

1:02:06.389,1:02:10.489
en hoe kunnen we… je weet wel, rekening houden
met de manier waarop

1:02:10.489,1:02:14.390
ze werken in het arbeidsproces?

1:02:14.390,1:02:19.039
En uiteraard…

1:02:19.039,1:02:24.010
zoals hij zegt: "Daar de waarde van deze kracht
groter is, komt zij in een hoger gekwalificeerde

1:02:24.010,1:02:27.390
arbeid tot uiting en belichaamt dus
in dezelfde tijdsruimten

1:02:27.390,1:02:30.129
verhoudingsgewijs grotere waarden." Dat wil zeggen,

1:02:30.129,1:02:33.229
geschoolde arbeidskracht geeft meer
waarde af in een product

1:02:33.229,1:02:37.609
dan ongeschoolde arbeid. Dat is de
redenering die hier gemaakt wordt.

1:02:37.609,1:02:42.439
Dit heeft geen invloed op de meerwaardetheorie.
Maar het heeft wel invloed op de hele calculus,

1:02:42.439,1:02:47.769
met name hoe we de waarde van de
arbeidskracht begrijpen,

1:02:47.769,1:02:54.299
want het is zowel actief als productief
in het arbeidsproces.

1:02:54.299,1:02:59.129
Maar Marx verschuift die redenering naar het einde
van dit hoofdstuk, met simpelweg te zeggen: "Door

1:02:59.129,1:03:02.979
aan te nemen dat de door het kapitaal aangewende
arbeider eenvoudige, maatschappelijk gemiddelde

1:03:02.979,1:03:07.129
arbeid verricht bespaart men zich een overbodige
bewerking en vereenvoudigt men de analyse."

1:03:07.129,1:03:11.199
Hij is dus niet van plan om zich nog bezig
te houden met dit probleem.

1:03:11.199,1:03:15.769
Ik denk dat ik eerder vermelde,
toen dit probleem optrad in een iets andere

1:03:15.769,1:03:17.809
context, in een enigszins andere manier,

1:03:17.809,1:03:21.179
dat dit een probleem is in de analyse van Marx,
en sommige mensen maken

1:03:21.179,1:03:26.739
dit tot een zwak punt in Marx’ analyse,
misschien wil je de

1:03:26.739,1:03:33.419
literatuur gaan lezen als je
je wil verdiepen in deze redenering.

1:03:33.419,1:03:42.419
De volgende twee hoofdstukken zijn in zekere
zin inhoudelijk eenvoudig.

1:03:42.419,1:03:49.869
Ik denk niet dat het echt nodig is
om veel tijd er aan te besteden.

1:03:49.869,1:03:53.139
Hij definieert constant kapitaal.

1:03:53.139,1:03:58.999
En het is constant omdat het voorbije arbeid

1:03:58.999,1:04:04.559
opgenomen heeft in de producten vóór hun opneming

1:04:04.559,1:04:08.239
in een bepaald arbeidsproces.

1:04:08.239,1:04:12.069
De waarde van die arbeid,
de waarde van die waren,

1:04:12.069,1:04:16.429
de waarde van de productiemiddelen ligt vast.

1:04:16.429,1:04:20.139
Wat gebeurt er met die waarde? Marx stelt:

1:04:20.139,1:04:27.089
"De waarde van het productiemiddel wordt dus in stand
gehouden door zijn overbrenging op het product."

1:04:27.089,1:04:31.569
Dus de totale waarde van al die productiemiddelen,

1:04:31.569,1:04:37.219
gebruikt in het productieproces,
eindigen in het andere einde

1:04:37.219,1:04:39.280
als dezelfde totale waarde.

1:04:39.280,1:04:42.979
Het is constant,
hierom noemt hij het constant kapitaal.

1:04:42.979,1:04:44.549
De waardeoverdracht …

1:04:44.549,1:04:49.899
evenveel waarde komt aan het einde,
als er in het begin inging.

1:04:49.899,1:04:56.499
Dit geeft wat specifieke problemen,
die hij in dit hoofdstuk in detail bespreekt.

1:04:56.499,1:04:58.819
Oké, dat is logisch

1:04:58.819,1:05:03.819
als we kijken naar het katoen,
dat eindigt in een hemd.

1:05:03.819,1:05:07.549
Maar wat gebeurt er als we te maken
hebben met input van energie?

1:05:07.549,1:05:12.829
Wat gebeurt er als we te maken
hebben met materialen die verdwijnen?

1:05:12.829,1:05:21.239
Wat gebeurt er met machines die, laten we zeggen
tien jaar, in bedrijf blijven,

1:05:21.239,1:05:24.399
of iets dergelijks. Wat gebeurt er?

1:05:24.399,1:05:29.469
Wel, Marx zegt: 'Er is waardeoverdracht bezig,
ook al is er

1:05:29.469,1:05:33.619
geen materiële overdracht.'

1:05:33.619,1:05:37.739
De machine geeft geen stukjes
van zichzelf aan het product

1:05:37.739,1:05:42.199
- tenminste dat hoop je niet.

1:05:42.199,1:05:46.679
De waarde van de machine
wordt aan het product doorgegeven,

1:05:46.679,1:05:49.869
maar uiteindelijk is de machine er nog steeds -

1:05:49.869,1:05:53.349
zo, hoeveel waarde van de machine
wordt doorgegeven in het product?

1:05:53.349,1:05:57.669
Wel, Marx geeft een redenering van
eenvoudige lineaire afschrijving. Hij zegt:

1:05:57.669,1:06:00.879
'Als het tien jaar is

1:06:00.879,1:06:06.569
dan gaat een tiende van de waarde van
de machine in het product elk jaar.’

1:06:06.569,1:06:10.900
En je doet dit naar verhouding voor de waren. Zodat
een beetje van de waarde van een machine terechtkomt

1:06:10.900,1:06:15.429
in de schoenen of hemden, of wat ook,
bij elke schoen of hemd.

1:06:15.429,1:06:20.069
Er is dus een waardeoverdracht.
Nu nogmaals, dit is interessant,

1:06:20.069,1:06:29.399
dit kan natuurlijk juist alleen gebeuren omdat
waarde niet materieel is, maar objectief.

1:06:29.399,1:06:35.229
Vergeet niet de eerdere definitie:
'Waarde is niet materieel, maar objectief.’

1:06:35.229,1:06:43.969
Maatschappelijk noodzakelijke arbeidstijd is een
sociale relatie. Het heeft een sociale betekenis,

1:06:43.969,1:06:51.529
en de middelen van overdracht ervan
zijn maatschappelijk gegeven.

1:06:51.529,1:06:54.299
En het is op deze manier

1:06:54.299,1:07:00.149
dat de waarde van de input
wordt opgenomen in de output

1:07:00.149,1:07:03.339
als dezelfde waarde.

1:07:03.339,1:07:06.939
Marx gaat een punt maken van het feit

1:07:06.939,1:07:13.939
dat deze waardeoverdracht gratis door de arbeider
wordt gegeven aan de kapitalist.

1:07:14.409,1:07:19.049
Dat als de arbeider niet doet
wat de arbeider doet,

1:07:19.049,1:07:24.329
de waarde opgenomen in die
productiemiddelen verloren is.

1:07:24.329,1:07:32.639
Indien de machines niet gebruikt worden, zou de
waarde opgenomen in hen verloren zijn.

1:07:32.639,1:07:40.049
Dus wat de arbeider doet is waardeoverdracht
door productieve consumptie.

1:07:40.049,1:07:43.519
Denk aan de term: 'door productieve consumptie'.

1:07:43.519,1:07:48.389
Dat is wat de arbeider aan het doen is.

1:07:48.389,1:07:53.219
En de reden dat Marx een zaak
maakt van dit argument

1:07:53.219,1:07:58.569
is juist omdat je kan zien tot
wat de arbeid in staat stelt.

1:07:58.569,1:08:02.509
Te weten, als het overgaat tot staking,

1:08:02.509,1:08:06.279
stopt het hele systeem,

1:08:06.279,1:08:10.839
de waardeoverdracht stopt ook.

1:08:10.839,1:08:14.630
De belichaamde waarde in de machines
die de kapitalist heeft en die geacht wordt

1:08:14.630,1:08:19.269
tien jaar mee te gaan en te werken,
zal verloren gaan.

1:08:19.269,1:08:22.839
Met andere woorden, een deel van wat Marx
hier doet, is proberen van te

1:08:22.839,1:08:25.469
werken bij middel van een rekensysteem

1:08:25.469,1:08:31.420
vanuit het standpunt van de arbeider, om tot
de arbeider te zeggen: 'Kijk wat je doet!

1:08:31.420,1:08:37.589
Je bent eigenlijk hun waarde aan het behouden.'

1:08:37.589,1:08:40.009
En natuurlijk kun je een begin maken met

1:08:40.009,1:08:44.459
een tegenargument aan dat van de kapitalist,
die zegt: 'Ik geef je werk'

1:08:44.459,1:08:48.250
door je te richten tot de kapitalist en te zeggen:
'Ja, maar ik behoud uw waarde.

1:08:48.250,1:08:52.199
Moet je mij niet veel meer betalen
om je waarde te behouden?

1:08:52.199,1:08:58.849
Zonder mij zou je niet uw waarde behouden.
Je zou al je waarde verliezen!'

1:08:58.849,1:09:02.630
Marx komt dus te praten alsof

1:09:02.630,1:09:09.009
het bijna een boekhoudkundig fenomeen is,
de manier waarop waarde wordt overgedragen.

1:09:09.009,1:09:17.440
Dan natuurlijk, is de arbeider essentieel
om waarde toe te voegen aan

1:09:17.440,1:09:20.149
de waarde van de productiemiddelen.

1:09:20.149,1:09:26.659
Wat Marx hier voorstelt is in feite
een toegevoegde waardetheorie

1:09:26.659,1:09:31.180
van meerwaardeproductie.

1:09:31.180,1:09:35.989
En omdat het waarde toevoegt definieert hij de

1:09:35.989,1:09:41.049
capaciteit van waarde toevoeging
als 'veranderlijk kapitaal',

1:09:41.049,1:09:45.049
en het is variabel,
omdat het de hoeveelheid waarde verhoogt.

1:09:45.049,1:09:51.089
De arbeider voert meer maatschappelijk
noodzakelijke arbeidstijd

1:09:51.089,1:09:54.340
toe in die bestaande of reeds bestaande waren,

1:09:54.340,1:10:00.079
met het gebruik van reeds bestaande machines,
voegt hij waarde toe.

1:10:00.079,1:10:05.250
Dus het is het idee van
toegevoegde waarde waarmee Marx werkt.

1:10:05.250,1:10:08.499
En als de arbeiders waarde toevoegen,

1:10:08.499,1:10:11.590
bereikt men het punt,

1:10:11.590,1:10:15.789
waar de hoeveelheid waarde die
zij aan het product toevoegen

1:10:15.789,1:10:20.789
gelijk is aan de waarde van hun eigen arbeid.

1:10:20.789,1:10:23.069
Zoals we hebben gezien
in de voorgaande berekening

1:10:23.069,1:10:28.880
treedt die op na bijvoorbeeld zes uur,

1:10:28.880,1:10:32.239
drie shilling waarde, of wat ook de berekening is.

1:10:32.239,1:10:38.919
Dus na zes uur heeft de arbeider
genoeg waarde toegevoegd

1:10:38.919,1:10:42.679
om de eigen kosten van reproductie te dekken

1:10:42.679,1:10:48.860
bij een gegeven levensstandaard, in een gegeven
maatschappij en een gegeven tijd,

1:10:48.860,1:10:52.139
weten wat de waarde van de arbeidskracht is

1:10:52.139,1:10:57.489
in een gegeven maatschappij, in een gegeven tijd.

1:10:57.489,1:11:01.309
Maar wat de arbeider dan doet,
is het toevoegen van nog meer waarde,

1:11:01.309,1:11:06.039
waarvan Marx dan zegt: 'we noemen het meerwaarde'.

1:11:06.039,1:11:10.899
Uiteindelijk zal de productwaarde

1:11:10.899,1:11:14.030
de toevoeging van deze drie elementen zijn:

1:11:14.030,1:11:18.039
- constant kapitaal, de waarde er van;

1:11:18.039,1:11:24.840
- variabel kapitaal, dat gelijk is
aan de waarde van de arbeidskracht;

1:11:24.840,1:11:28.909
- en de meerwaarde.

1:11:28.909,1:11:34.039
Je moet dit denken als belichaamd in elke
afzonderlijke waar. Elke waar

1:11:34.039,1:11:41.969
bestaat uit een C-element, een V-element
en een M-element.

1:11:41.969,1:11:48.969
En het is een continu productieproces.

1:11:50.349,1:11:57.349
Wat Marx doet in dit hoofdstuk betreffende
constant en variabel kapitaal

1:11:58.960,1:12:05.960
is uitgebreid praten over de manier
waarop waarde wordt overgedragen,

1:12:07.369,1:12:11.409
de betekenis van die overdracht,

1:12:11.409,1:12:18.409
vervolgens hoe waarde wordt toegevoegd;

1:12:19.219,1:12:25.249
dat brengt hem vervolgens bij de definitie,
die hij wil op [p. 141],

1:12:25.249,1:12:31.039
waar hij zegt: "Het deel van het kapitaal,
dat wordt omgezet in productiemiddelen

1:12:31.039,1:12:35.859
(dat wil zeggen in grondstof,
hulpstoffen en de arbeidsmiddelen),

1:12:35.859,1:12:40.980
verandert in het productieproces
dus niet van waardegrootte.

1:12:40.980,1:12:47.159
Daarom noem ik dit het constante kapitaaldeel
of korter: constant kapitaal."

1:12:47.159,1:12:50.669
Dan gaat hij verder met: "Het in arbeidskracht
omgezette deel van het kapitaal daarentegen

1:12:50.669,1:12:52.969
verandert in het

1:12:52.969,1:12:58.199
productieproces (…) Daarom noem ik dit
het variabele kapitaaldeel of

1:12:58.199,1:13:04.099
korter: variabel kapitaal."

1:13:04.099,1:13:11.349
Deze definities gaan belangrijk zijn in wat volgt.

1:13:11.349,1:13:17.960
Constante waarde, constant kapitaal
gaat niet over het creëren van waarde;

1:13:17.960,1:13:23.839
is niet, … kan niet in het
berekeningssysteem van Marx.

1:13:23.839,1:13:31.379
Je ziet onmiddellijk dat de machines
niet een bron van waarde kunnen zijn.

1:13:31.379,1:13:38.379
Al wat machines doen is waarde overdragen;
hun eigen waarde en de waarde van andere dingen.

1:13:42.769,1:13:49.480
Nu, dit geeft nogal contra-intuïtieve ideeën.

1:13:49.480,1:13:55.369
Vaak denken mensen dat machines
een bron van waarde zijn.

1:13:55.369,1:14:02.369
Als machines niet een bron van waarde zijn,
waarom investeren de kapitalisten er in?

1:14:04.800,1:14:09.639
Niets van dit alles betekent natuurlijk
dat variabel kapitaal

1:14:09.639,1:14:12.889
en constant kapitaal niet in waarde veranderen.

1:14:12.889,1:14:19.089
Hij maakt duidelijk dat de waarde van
grondstoffen kunnen jojoën, afhankelijk

1:14:19.089,1:14:24.969
van de arbeidsvoorwaarden in al die sectoren
die de grondstoffen produceren of de machines.

1:14:24.969,1:14:28.749
Dus spreken van 'constant kapitaal' is niet
zeggen 'het is altijd constant', maar simpelweg:

1:14:28.749,1:14:34.000
'Het is constant voor zover het in het
productieproces gaat en komt er

1:14:34.000,1:14:38.889
kwantitatief hetzelfde uit.’

1:14:38.889,1:14:43.309
In hoofdstuk [zeven], wat hij wil,

1:14:43.309,1:14:47.239
is zeer eenvoudig.

1:14:47.239,1:14:52.119
Wat hij wil,

1:14:52.119,1:14:57.070
zoals hij zegt op [p. 148 [voetnoot]]:

1:14:57.070,1:15:04.070
"een exacte uitdrukking van de uitbuitingsgraad
van de arbeidskracht door het kapitaal,

1:15:05.179,1:15:10.460
of van de arbeider door de kapitalist."

1:15:10.460,1:15:26.670
Hij speelt hier met de categorieën
C plus V plus M en zegt:

1:15:26.670,1:15:30.320
'Wel, hoe zien deze verhoudingen eruit?

1:15:30.320,1:15:46.839
Wat duid bijvoorbeeld de
verhouding van C over V aan?'

1:15:46.839,1:15:53.399
Het is een verhouding van
de waarde van grondstoffen

1:15:53.399,1:15:57.400
die een bepaalde arbeider,

1:15:57.400,1:15:59.679
die wordt ingehuurd, kan verwerken.

1:15:59.679,1:16:07.150
Hoe hoger deze is, hoe groter de productiviteit.

1:16:07.150,1:16:12.199
Hoge productieve arbeid zal een heleboel C

1:16:12.199,1:16:18.150
met weinig input van V in beweging zetten.

1:16:18.150,1:16:25.150
Dus is er een soort van

1:16:25.339,1:16:32.119
maatstaf voor de productiviteit in betrokken.

1:16:32.119,1:16:38.809
Vervolgens heb je de vraag te stellen:
wat is de relatie M tot V?

1:16:38.809,1:16:41.519
Het is de hoeveelheid surplus

1:16:41.519,1:16:44.469
in verhouding, en hij heeft

1:16:44.469,1:16:50.029
verschillende manieren om het te bekijken, de
hoeveelheid meerwaarde versus variabel kapitaal.

1:16:50.029,1:16:54.350
Maar het kan ook gesteld worden in andere termen.

1:16:54.350,1:16:58.689
Noodzakelijke arbeid, de arbeid die
nodig is om de arbeider te reproduceren

1:16:58.689,1:17:04.929
is V, meerarbeid.

1:17:04.929,1:17:16.820
En dit is de uitbuitingsgraad.

1:17:22.170,1:17:28.510
Dan is er nog iets anders,

1:17:28.510,1:17:33.110
dat is de winstvoet,

1:17:33.110,1:17:39.569
dat is het overschot op het
totale voorgeschoten kapitaal,

1:17:39.569,1:17:46.569
dat is C plus V.

1:17:48.219,1:17:52.949
Wat is hoger, de uitbuitingsgraad
of de winstvoet?

1:17:52.949,1:17:55.560
De uitbuitingsgraad.

1:17:55.560,1:17:58.689
Waarover spreekt de kapitalist niet?

1:17:58.689,1:18:01.609
De winstvoet.

1:18:01.609,1:18:05.139
Dus nogmaals, wat Marx hier probeert

1:18:05.139,1:18:09.219
is het opzetten van een berekeningssysteem

1:18:09.219,1:18:12.360
dat verder gaat dan de wijze waarop

1:18:12.360,1:18:15.400
de burgerlijke het meestal berekent

1:18:15.400,1:18:21.110
en typisch stelt.

1:18:21.110,1:18:26.729
Je kan zwaar uitgebuit worden
in een arbeidsproces,

1:18:26.729,1:18:32.199
maar de kapitalist kan een lage
winstvoet hebben. Dus als je naar

1:18:32.199,1:18:36.469
het management stapt zegt: 'He, ik ben uitgebuit,
ik wil dit niet', enz.,

1:18:36.469,1:18:42.349
En het management zegt: 'Ja, kijk naar mijn
winstvoet, hij is zeer, zeer laag.'

1:18:42.349,1:18:47.400
Als je dan naïef bent zeg je: 'Oh ja, ik zie het,
je maakt niet veel winst, nietwaar?

1:18:47.400,1:18:51.320
Zo triest voor je, ik zal nog harder werken', enz.

1:18:51.320,1:18:58.320
Wel, wat Marx zegt is: Je kunt maar beter uitkijken,
want je moet goed kijken naar

1:18:58.320,1:19:01.050
de uitbuitingsgraad. Wat is het bedrag aan

1:19:01.050,1:19:06.260
arbeidstijd, maatschappelijk noodzakelijke
arbeidstijd, dat je aan de kapitalist geeft

1:19:06.260,1:19:12.619
zonder betaling.

1:19:12.619,1:19:19.619
Nu, er zijn hier een aantal interessante elementen.

1:19:19.679,1:19:23.409
Ik suggereerde dat kapitalisten soms graag

1:19:23.409,1:19:27.409
de winstvoet willen vernoemen.

1:19:27.409,1:19:32.139
Maar concreet, als ze naar de
bank gaan om geld te lenen,

1:19:32.139,1:19:40.179
waar kijkt de bank naar? Er wordt gekeken
naar het winstpercentage.

1:19:40.179,1:19:47.309
Eigenlijk opereren kapitalisten eerder

1:19:47.309,1:19:54.309
op basis van hun berekeningen van de winstvoet.

1:19:54.609,1:19:59.469
Ze zijn per se niet eens
bewust van de uitbuitingsgraad.

1:19:59.469,1:20:06.239
Ze hebben zeker geen interesse
in de berekening ervan.

1:20:06.239,1:20:11.030
En het probleem met het arbeidsproces,
bedenk dat het een proces is, geobjectiveerd

1:20:11.030,1:20:15.989
in dingen, uiteindelijk heb je dan
een heleboel dingen, waarin

1:20:15.989,1:20:18.729
C plus V plus M belichaamd zijn,

1:20:18.729,1:20:24.079
kleine elementen.

1:20:24.079,1:20:27.429
En het is een continu proces.

1:20:27.429,1:20:31.090
Zodat het feitelijk onmogelijk,

1:20:31.090,1:20:36.880
dit is opnieuw een fetisj argument,
het wordt voor de arbeider onmogelijk

1:20:36.880,1:20:40.669
om te weten op welk punt zij genoeg

1:20:40.669,1:20:53.159
maatschappelijk noodzakelijke arbeidstijd hebben
toegevoegd, als gelijkwaardig aan hun loon.

1:20:53.159,1:20:57.959
En als er een belletje zou afgaan, weet je,
na zes uur ging het 'bang!',

1:20:57.959,1:21:02.540
nu ben je klaar,
vanaf nu werk je gratis voor de kapitalist.

1:21:02.540,1:21:10.119
Stel je voor hoe dan het arbeidsproces eruit zou zien.
Hoe dan sociale relaties eruit zouden zien.

1:21:10.119,1:21:13.550
Natuurlijk werkt het zo niet, omdat

1:21:13.550,1:21:19.179
we een continu arbeidsproces hebben.

1:21:19.179,1:21:25.469
Terwijl Marx dit berekent in dagen, kan je

1:21:25.469,1:21:30.289
het ook toepassen in termen van uren of minuten.

1:21:30.289,1:21:40.050
Het is een continu proces, het maken van dingen.

1:21:40.050,1:21:46.710
Deze meerwaardevoet dan,

1:21:46.710,1:21:57.059
laat Marx’ denken over

1:21:57.059,1:22:04.059
wat de arbeider moet vinden van zijn situatie.

1:22:05.929,1:22:09.289
Wat hem leidt naar,

1:22:09.289,1:22:12.379
je weet wel, de verschillende wijzen waarop

1:22:12.379,1:22:15.270
deze weergaven kunnen gebeuren.

1:22:15.270,1:22:19.780
En dan dit prachtige derde deel

1:22:19.780,1:22:25.440
Seniors 'Laatste uur’, wanneer
“Op een mooie ochtend van het jaar 1836 werd

1:22:25.440,1:22:31.040
de wegens zijn economische kennis en zijn fraaie
stijl vermaarde Nassau W. Senior, in zekere zin de

1:22:31.040,1:22:35.619
Clauren onder de Engelse economen,
uit Oxford naar Manchester ontboden

1:22:35.619,1:22:42.619
om daar economie te leren in plaats van die
wetenschap in Oxford te doceren."

1:22:42.699,1:22:46.869
Nu, wat Senior beweerde was:

1:22:46.869,1:22:53.099
Senior betoogde dat wat de arbeider moest doen,

1:22:53.099,1:22:58.069
was de waarde te reproduceren in
de eerste tien uren van een dag,

1:22:58.069,1:23:02.920
van de productiemiddelen.

1:23:02.920,1:23:06.219
Met andere woorden: Senior had geen idee

1:23:06.219,1:23:09.429
van de overdracht van waarde door de arbeider

1:23:09.429,1:23:13.149
in het productieproces.

1:23:13.149,1:23:18.729
Senior zei: als de productiemiddelen ‘zoveel’ kosten,
dan dient de arbeider aan het werk gezet te worden

1:23:18.729,1:23:25.280
en te arbeiden om opnieuw
die productiemiddelen te maken.

1:23:25.280,1:23:29.409
Dus de eerste tien uur
worden hiermee in beslag genomen.

1:23:29.409,1:23:34.130
Het volgende uur wordt in beslag genomen
voor het reproduceren van de arbeider,

1:23:34.130,1:23:38.309
en het laatste uur is het surplus.

1:23:38.309,1:23:42.510
Daarom moet je een twaalfurendag hebben.

1:23:42.510,1:23:47.880
Als je naar een elfurendag gaat,
zou het surplus verdwijnen,

1:23:47.880,1:23:51.280
er zou geen surplus zijn, arme kapitalisten.

1:23:51.280,1:23:55.299
Geen surplus, geen winst.

1:23:55.299,1:24:01.829
Dus redeneerde hij, de fabrikanten in Manchester
redeneerden zo, dat

1:24:01.829,1:24:07.769
hun winst geheel kwam van het 11-12 uur.

1:24:07.769,1:24:14.689
Dat daarom, in geen geval, het mogelijk zou zijn

1:24:14.689,1:24:19.590
om te overleven met het verminderen
van de lengte van de werkdag.

1:24:19.590,1:24:23.059
En Senior ging door, zoals Marx

1:24:23.059,1:24:27.949
ontleedt, gretig deconstrueert,

1:24:27.949,1:24:30.789
alle stommiteiten van zijn betoog:

1:24:30.789,1:24:34.300
"En dat noemt de professor [een] analyse?"

1:24:34.300,1:24:38.659
Het voelt alsof je in een les
burgerlijke economie zegt,

1:24:38.659,1:24:44.659
bij verschillende gelegenheden:
'Noem je dit een analyse?'

1:24:46.790,1:24:53.699
Dus, Seniors laatste uur was gewoon

1:24:53.699,1:25:01.659
een deconstructie door Marx
van een vulgaire economische redenering.

1:25:01.659,1:25:06.889
Maar let op, nogmaals, wat hij hier doet

1:25:06.889,1:25:10.889
is ook het ontmaskeren van logica’s

1:25:10.889,1:25:18.090
waartoe de kapitalisten vaak hun toevlucht nemen.

1:25:18.090,1:25:21.039
Ik onthoud mij van consumptie,

1:25:21.039,1:25:31.400
verdien ik hiervoor niet wat vergoeding?
Ik voorzie in werkgelegenheid,

1:25:31.800,1:25:35.939
Ik doe dit alles …

1:25:35.939,1:25:41.190
Ik werk voor wat ik doe.

1:25:41.190,1:25:43.900
En de manier waarop ik werk is,

1:25:43.900,1:25:49.579
dat ik wanhopig bezorgd ben om die winst
te hebben en die winst komt uit het twaalfde uur.

1:25:49.579,1:25:54.139
Maar op hetzelfde moment zie je:
er is een bepaalde bevestiging,

1:25:54.139,1:26:00.940
afkomstig van Senior, van Marx’ betoog.

1:26:00.940,1:26:05.230
Dat inderdaad,
is het kapitalistisch beheer van de tijd

1:26:05.230,1:26:13.349
en de arbeiderstijd, wat absoluut cruciaal is.

1:26:13.349,1:26:17.889
Je kan geen winst maken, tenzij,

1:26:17.889,1:26:24.699
als kapitalist, je de tijd
van de arbeiders kan commanderen.

1:26:24.699,1:26:32.009
Daarom is er klassenstrijd om de

1:26:32.009,1:26:36.709
arbeidstijd en hoe die tijd wordt gebruikt.

1:26:36.709,1:26:41.829
Denk hier ook aan de manier waarop intensiteit

1:26:41.829,1:26:46.899
wordt geïntroduceerd, omdat een deel
van het bevel over de tijd

1:26:46.899,1:26:51.909
het bevel is over de intensiteit van het
arbeidsproces. En als je de intensiteit

1:26:51.909,1:27:03.299
van het arbeidsproces kan opvoeren,
ga je meer waarde produceren.

1:27:03.299,1:27:10.290
Dus op al deze wijzen kunnen we zien dat Marx
de fase voorbereid, om te zeggen:

1:27:10.290,1:27:17.290
'Ja, waarde is maatschappelijk
noodzakelijke arbeidstijd.

1:27:18.889,1:27:22.010
Winst komt van de meerwaarde,

1:27:22.010,1:27:28.650
dat is surplus arbeidstijd,
de surplus arbeidstijd van de arbeider,

1:27:28.650,1:27:34.260
bovenop de noodzakelijke arbeidstijd

1:27:34.260,1:27:42.059
die zij inzetten om hun eigen waarde reproduceren.'

1:27:42.059,1:27:49.769
Plotseling wordt dit allemaal
iets van tijd en temporaliteit.

1:27:49.769,1:27:58.429
En kapitalisten zijn bezig met temporaliteit
en commando over temporaliteit.

1:27:58.429,1:28:04.369
De kapitalist beveelt dus niet alleen

1:28:04.369,1:28:09.739
het arbeidsproces,
met te bepalen wat de arbeider doen zal,

1:28:09.739,1:28:13.649
niet alleen moet de kapitalist
het product commanderen,

1:28:13.649,1:28:19.049
hij moet ook de tijd van de arbeider bevelen.

1:28:19.049,1:28:29.119
En dat wordt cruciaal, want zonder bevel
over die tijd is er geen meerwaarde, geen winst.

1:28:29.119,1:28:35.280
En op een grappige manier erkent
Senior dat en maakt het argument,

1:28:35.280,1:28:46.229
maar erkent toch in dat argument,
het cruciale aspect

1:28:46.229,1:28:51.960
van temporaliteit waarop het kapitalisme werkt.

1:28:51.960,1:28:57.719
En opnieuw, een van de elementen
hierbij betrokken, in

1:28:57.719,1:29:12.339
deze temporaliteit, zal ook worden overgedragen op
het metabool moment van de relatie tot de natuur.

1:29:12.339,1:29:18.449
Wij allemaal, denk ik, zouden erkennen dat een van
de grote problemen van het kapitalisme de manier is

1:29:18.449,1:29:23.290
waarop beslissingen op korte termijn worden genomen.

1:29:23.290,1:29:29.460
Langetermijn-beslissingen
zijn veel moeilijker te maken.

1:29:29.460,1:29:35.620
En hoe korter de beslissingstijd,
des te beter voor de kapitalist.

1:29:35.620,1:29:39.630
Dat betekent dat, als je een natuurlijke hulpbron,
of iets van dien aard, exploiteert, wat doe je dan?

1:29:39.630,1:29:46.559
Je exploiteert dan tot het uiterste op korte termijn.

1:29:46.559,1:29:50.399
Dus kortetermijn-denken

1:29:50.399,1:29:55.290
is ook ingebouwd. Dus je kan bouwen …,
op hetzelfde moment zie je wat de

1:29:55.290,1:30:01.099
kapitalist zal doen met de arbeider, je kan
ook beginnen te denken over wat de kapitalist

1:30:01.099,1:30:07.269
zal doen aan zijn verhouding tot de natuurlijke
hulpbronnen en de metabole relatie tot de natuur.

1:30:07.269,1:30:11.769
Hoe zal die metabole relatie
tot de natuur evolueren?

1:30:11.769,1:30:17.030
Hoe zal die evolutie eruit gaan zien?

1:30:17.030,1:30:22.130
Nogmaals, wat je hier begint te zien
is Marx’ visie op

1:30:22.130,1:30:26.900
die eenheid, waarmee we begonnen
in het hoofdstuk over het arbeidsproces,

1:30:26.900,1:30:31.570
dat metabool moment waar
het sociale en het natuurlijke …

1:30:31.570,1:30:35.210
Je begint te kijken en
denken over de wijze hoe dat

1:30:35.210,1:30:39.929
zich begint te ontwikkelen onder de druk

1:30:39.929,1:30:43.289
van deze temporaliteit die

1:30:43.289,1:30:51.719
Marx later zal citeren:
die momenten zijn de elementen van de winst.

1:30:51.719,1:30:54.809
En als momenten de elementen zijn van de winst,

1:30:54.809,1:31:04.380
dan is de kapitalist zeer bezorgd om elk
moment vast te leggen in het arbeidsproces.

1:31:04.380,1:31:14.639
Wat ons vervolgens naar de
werkdag brengt in de volgende hoofdstukken.

1:31:14.639,1:31:20.319
Oké, we hebben een hoop behandeld, dus laten we
ons wat tijd geven voor algemene discussie.

1:31:20.319,1:31:25.319
»STUDENT: Hoe houdt Marx rekening met de handicap

1:31:25.319,1:31:32.809
van deze dingen te zien die andere
economen beweren niet te zien?

1:31:32.809,1:31:39.360
»HARVEY: Ik weet niet hoe
hij daarmee rekening houdt.

1:31:39.360,1:31:42.210
Ik denk dat … Ik denk dat … twee dingen,

1:31:42.210,1:31:47.019
waarschijnlijk spelen er
grotendeels twee dingen mee.

1:31:47.019,1:31:52.780
Ten eerste zijn bewuste beslissing
om zich te situeren

1:31:52.780,1:31:58.110
en naar dit systeem te kijken vanuit
het perspectief van de arbeider

1:31:58.110,1:32:06.599
en de arbeidersklasse. Dus is er een, wat we nu
zouden noemen, een 'gesitueerde kennisbeslissing’

1:32:06.599,1:32:11.510
… hier … Dus ik denk dat we deels
vanuit dat perspectief er naar moeten kijken.

1:32:11.510,1:32:17.379
Het andere, denk ik, komt van, waarover
ik in eerste instantie gesproken heb,

1:32:17.379,1:32:22.669
dat is de wijze waarop hij bijvoorbeeld gebruik

1:32:22.669,1:32:26.120
maakt van noties van de
Franse socialistische utopie,

1:32:26.120,1:32:28.570
voornamelijk Franse socialistische utopie,

1:32:28.570,1:32:34.159
de Duitse kritische filosofie en de Engelse
politieke economie, om proberen te achterhalen

1:32:34.159,1:32:38.709
wat de gaten zijn in de Engelse politieke economie.
En soms is het heel gemakkelijk om dat te doen,

1:32:38.709,1:32:40.969
zoals hij dat doet met Senior.

1:32:40.969,1:32:46.230
Andere keren is het niet zo gemakkelijk.
Het is niet zo gemakkelijk met Ricardo.

1:32:46.230,1:32:53.099
Hij bewondert zeer Ricardo,
maar ziet duidelijk dat Ricardo nog

1:32:53.099,1:32:58.199
problemen heeft met de arbeidswaardetheorie zonder

1:32:58.199,1:33:01.619
te weten wat maatschappelijk
noodzakelijk werkelijk betekent.

1:33:01.619,1:33:06.629
Nogmaals, wat we hier zien is iets
wat belangrijk is, dat wil zeggen:

1:33:06.629,1:33:11.000
Wanneer de kapitalist de eenheid tot stand brengt

1:33:11.000,1:33:15.449
tussen het arbeidsproces en de meerwaardeproductie
als de kern van

1:33:15.449,1:33:17.549
waar het om draait,

1:33:17.549,1:33:21.909
en het moet de kern zijn,
want dat is de enige manier waarop ze zich

1:33:21.909,1:33:24.199
er van kunnen verzekeren.

1:33:24.199,1:33:28.059
Wanneer zij zich zo in stand houden,

1:33:28.059,1:33:32.489
beginnen ze beslissingen te nemen op die basis

1:33:32.489,1:33:39.129
en het hele systeem verplaatst
zich naar een ander type

1:33:39.129,1:33:42.469
operationele structuur als gevolg van die

1:33:42.469,1:33:47.800
bewuste beweging van de kapitalist, we zijn
op zoek naar de meerwaarde, dat is wat we willen.

1:33:47.800,1:33:50.479
Dus, denk ik, het komt deels

1:33:50.479,1:33:54.270
uit, zoals ik al zei,
zijn keuze uit zijn gesitueerdheid,

1:33:54.270,1:34:01.289
het antikapitalisme, de situatie van de arbeider en
dan, als je wilt, de algemene kritische

1:34:01.289,1:34:04.260
analyse die hij wou tot stand brengen,
en … en …,

1:34:04.260,1:34:09.340
ik denk dat er een wetenschappelijke drang was
om het kapitalisme proberen te begrijpen

1:34:09.340,1:34:12.429
als een werkende totaliteit.

1:34:12.429,1:34:15.690
Hij schrikt er nooit van terug. Je weet het,

1:34:15.690,1:34:19.350
vandaag worden we verondersteld niet te praten
over totaliteiten, blijkbaar is het reactionair,

1:34:19.350,1:34:24.989
maar hij is van mening dat: je moet de
kapitalistische productiewijze begrijpen

1:34:24.989,1:34:27.829
als een totaliteit. Je moet het
begrijpen in een organisch

1:34:27.829,1:34:31.099
systeem, je moet de elementen begrijpen
zoals deze samen komen.

1:34:31.099,1:34:36.310
Dus heeft hij ook die wetenschappelijke missie
om het te begrijpen als een organisch geheel.

1:34:36.310,1:34:38.889
Volgende week is er geen les.

1:34:38.889,1:34:41.349
Het is 'Columbus Day' toch?

1:34:41.349,1:34:43.190
Is dat juist?

1:34:43.190,1:34:46.389
Wat heeft Columbus gedaan? (Gelach)

1:34:46.389,1:34:51.159
Hij was een van de slechtste
geografen die ooit bestaan hebben.

1:34:51.159,1:34:54.789
Hij landde op een plaats
zonder te weten waar hij was.

1:34:54.789,1:34:59.339
Hij kwam in een omgeving waarvan hij niet
het minste idee had, een populatie

1:34:59.339,1:35:02.609
waarvan hij had geen idee had hoe er mee om te gaan.

1:35:02.609,1:35:06.849
Hij was een van de ergste geografische wrakken
die er geweest zijn, weet je, en toch is hij op

1:35:06.849,1:35:09.109
een of andere manier het grote voorbeeld

1:35:09.109,1:35:11.989
van een grote geograaf, het is ongelooflijk.

1:35:11.989,1:35:13.609
Hoe dan ook, geen klas volgende week.

1:35:13.609,1:35:20.780
De week erna doen we het hoofdstuk over de arbeidsdag
dat is een lang empirisch hoofdstuk.

1:35:22.619,1:35:26.119
… En dan … het hoofdstuk dat dan volgt,

1:35:26.119,1:35:31.169
dat is hoofdstuk [negen] en hoofdstuk [tien]

1:35:31.169,1:35:35.699
dat is 'Meerwaardevoet en hoeveelheid meerwaarde’.
Dus hoofdstukken [negen] en [tien].

1:35:35.699,1:35:40.130
We zien elkaar over twee weken,
dus je hebt genoeg tijd

1:35:40.130,1:35:46.570
om te herkauwen op de werkdag,
met behulp van Columbus en anderen.